Elke gemeente moet per stembureau een proces-verbaal opmaken over het verloop van de verkiezingen. Inclusief klachten en onregelmatigheden. Een bloemlezing over de Provinciale Statenverkiezingen.

Kiezers hebben soms een kort lontje. Eén klant per stemhokje, zo schrijven de regels nu eenmaal voor. In de brandweerkazerne in Voorthuizen slaat de vlam in de pan als een man zijn vrouw wil helpen stemmen.

In ontmoetingscentrum de Binnenhof in Nunspeet raakt iemand om dezelfde reden buiten zinnen. „Stembiljetten (2 of 3) boos meegenomen. Gaat klacht indienen.” In Alblasserdam verscheurt een kiezer zijn stembiljetten, in Ederveen levert iemand zijn stempas weer in. Boos. Verongelijkt.

Een man en vrouw stiefelen in Luthers Gemeentecentrum in Ede samen het stemhokje in. „Man ondersteunt vrouw.” Beiden lopen echter kwaad weg als het stembureau hen terecht wijst. „Vrouw oogt fysiek in orde”, sneert het proces-verbaal. „Stembiljetten ongeldig gemaakt.”

Soms loopt het mis in een stembureau. „Eén kiezer omgevallen met stemmen met hokje en al”, meldt het proces-verbaal van wijkcentrum Duivenwal in Veenendaal. „Hokje stuk, kiezer overeind geholpen en is naar huis gegaan – wat bloedspatten hier en daar. Nieuw stemhokje gekregen.”

In de Salvatorkerk loopt het storm. „Door te grote drukte was er te weinig ruimte in het kieslokaal en stond men op de gang het stemformulier in te vullen.” Na deze melding besluit de voorzitter het stemmen zelfs even te staken.

Stembus op slot

In de Gereformeerde Kerk in Hardinxveld-Giessendam dreigt de stemming in het water te vallen. Een drie- of vierjarig kind slaagt erin de stembus hermetisch te sluiten. De vijftien aanwezige kiezers in de kerk kunnen hun biljet niet meer kwijt.

De voorzitter van het stembureau moet ingrijpen om de verkiezingen te redden. Hij besluit het slot te openen. Pakweg 30 seconden staat de stembus open – tegen alle regels in. „In tegenwoordigheid van iedereen”, meldt het proces-verbaal geruststellend.

Om 23.30 uur valt de stroom plotseling uit op stembureau Woestijgerweg in Amersfoort. Het tellen vindt verder plaats bij het licht van zaklampen. De Bergkerk kent een valse start. „Totaal verkeerde opstelling van deze twee stembureaus”, schrijft een verbolgen verbalisant. „Hebben er één totaal moeten verbouwen. Welke beginneling is hier werkzaam geweest? Zeer slechte start.” In de Nieuw-Apostolische Kerk ontdekken medewerkers na twee uur stemmen dat de camera’s van de kerk nog draaien. Een haastig opgetrommelde koster zet de opname stop.

Mensen kunnen zich overal druk om maken. Een kiezer in de Sionskerk in Bennekom is „zeer ontstemd” dat de stempas haar voornaam vermeldt. Meerdere stemmers hekelen in de Maranathakerk dat de stembiljetten zo „onhandig groot” zijn. Tja, de keuze is nu eenmaal reuze. Een bezoeker van de Honskamp in Bennekom mist haken voor honden. Nieuwe missie voor de Partij voor de Dieren.

Niet opdagen

Soms komen stembureauleden domweg niet opdagen. In Ridderkerk, stembureau ’t Ronde Sant, blijft voorzitter (naam bekend bij de redactie, GtV) weg. In de Veluwehal in Barneveld is een teller in geen velden of wegen te bekennen. Wie nieuwsgierig is naar de dader, kan in het proces-verbaal voor- en achternaam vinden.

Alblasserdam mist voldoende licht in de stemhokjes van De Damsteeg, De Poort en het Brughuis. De eerste maakt korte metten met de klacht. „Loep met licht aangeboden.” De laatste pakt het om 19.30 uur rigoureuzer aan. Bouwlamp geplaatst. Een klacht over te veel licht blijft wonderwel uit.

Stembureau De Loopplank reikt een kersvers stembiljet uit. Nou ja, niet helemaal. Tot verrassing van de stemmer staat er al een hokje roodgekleurd op het biljet. Maar geen nood. Laat hij nou net op die partij willen stemmen.

In de Krimpenerwaard maken overijverige partijleden overuren door overal stickers te plakken. Niet toegestaan, al helemaal niet bij stembureaus. Wethouder Wisja Pannekoek verwijdert hoogstpersoonlijk een serie stickers bij de Ichthuskerk en maakt melding bij de voorzitter van het stembureau. Op het dorpshuis in Krimpen hangen BBB-stickers. „Verwijderd”, meldt het stembureau kordaat.

Stembureau Hart van Oosterwolde in Oosterwolde (gemeente Oldebroek, provincie Gelderland) moet vijf kiezers een nieuw stembiljet uitreiken, omdat hun biljetten uit de provincie Overijssel komen. En dat werkt natuurlijk niet.

Uitpuilen

Barneveld moet leren tellen. Kiezers uit het kippendorp kunnen terecht in 32 stembureaus. Bij de waterschapsverkiezingen blijkt op 17 stembureaus een verschil tussen het aantal toegelaten kiezers en het aantal stembiljetten.

Om 20.15 uur puilt de stembus in de Willem van Oranjeschool uit. Het stembureau plaatst daarom snel een nieuwe bus; niet verwonderlijk met een opkomstpercentage van 74,08 in Barneveld.

Het stembureau in Moluks centrum Jajasan Batu Tjapeu verstrekt per ongeluk een stembiljet aan een net verhuisde kiezer met een stempas uit Ede. Het biljet is na het passeren van de stembusgleuf niet meer te onderscheppen. Na spoedoverleg besluit Barneveld de stem gewoon mee te tellen.

Kiezers kunnen zich opwinden over wachttijden. „Het is een schande dat het zo lang duurt. De rij is veel te lang, slecht georganiseerd”, briest een bezoeker in het dorpshuis in Ochten, gemeente Neder-Betuwe. De openbare school De Driemaster in Hardinxveld-Giessendam meldt „een ongekend lange rij” stemmers tussen 18.00 en 20.45 uur. „Non stop.”

Nooduitgang

In Garderen moeten stemmers in het Dorpshuis vijf tot tien minuten wachten omdat de stembiljetten voor het waterschap op zijn. Om 14.40 uur, ruim zeven uur na het openen van de stembusstrijd, meldt een kiezer dat de stemhokjes de nooduitgang van het dorphuis in De Glind blokkeren. Het stembureau moet de hokjes daarom ijlings verplaatsen.

In Dorpshuis De Hoge Hof in Echteld zijn om 7.30 uur nergens stembussen te bekennen. Het stembureau kan daarom niet open, terwijl er dertien kiezers voor de deur staan te dralen. Elf mensen druipen af. Om 8.11 uur arriveren de bussen alsnog en zwaaien de deuren open. Een aantal stemmers komt later alsnog opdagen.

Kleurenblind

In de Bethelkerk in Ede klaagt een kleurenblinde kiezer over het feit dat de stembussen niet duidelijk herkenbaar zijn. In kerkelijk centrum Emmaüs geeft een bezoeker het advies de stembusdeksel van het waterschap een kleur te geven. Blauw.