„Een goede morgen allemaal”, tikt een van de beheerders van de appgroep Mentaal21. „Bij deze deel ik mede naar aanleiding van herhaaldelijk waarschuwen en eerdere stopzettingen dat dit de laatste gaat zijn voor deze groep.”

Even later springt een medebeheerder in. Hij geeft een nadere verduidelijking van de boodschap met de woorden: „Bij dezen is dit geen Mentaal21-groepsapp meer. Hij is nu losgekoppeld van Mentaal21. Dit is nu een losse groepsapp voor jongeren om te discussiëren over politiek en de maatschappij.”

Diezelfde medebeheerder doet ook nog een belofte voor de toekomst: „Mentaal21 blijft bestaan en gaat zich richten op activiteiten, maar krijgt geen appgroep meer. Daarom voor de mensen die willen een losse appgroep die los staat van Mentaal21, JA21 etc.” Even later gaat die nieuwe, losse appgroep de lucht in. De naam: Rechts Lagerhuis.

Wat is hier aan de hand?

De oprichting van Mentaal21 dateert van begin vorig jaar. Eén van de initiatiefnemers is Thom Damen, zo blijkt uit een post op zijn LinkedInpagina. Damen is student integrale veiligheidskunde aan Avans Hogeschool in ’s- Hertogenbosch. Hij is enige tijd politiek actief voor de VVD, maar in januari 2022 verandert hij van partij. Als hij Mentaal21 mede-opricht, is hij aan de slag gegaan bij JA21 in Noord-Brabant. Als fractiemedewerker om precies te zijn.

In het LinkedInbericht noemt hij Mentaal21 terugblikkend een informeel „hobby-initiatief”. Het doel: contacten gaan onderhouden met politiek gelijkgestemde jongeren. De jongeren die aanhaken, besluiten al gauw ook via WhatsApp wat met elkaar te sparren. Zo wordt in het prille voorjaar van 2022 de Mentaal21-groepsapp een feit.

Het Reformatorisch Dagblad kreeg van beide appgroepen, dus zowel van Mentaal21 als van Rechts Lagerhuis, een groot deel van de chatgeschiedenis van 2022 in handen. Daarbij is de afspraak gemaakt geen persoonsnamen openbaar te maken. Uit het appverkeer wordt duidelijk dat de door Damen en de zijnen geënthousiasmeerde groep jongeren nogal divers is samengesteld. Geregeld botsen de meningen en komen de conservatieven tegenover de liberalen en de confessionele tegenover de seculiere jongeren te staan. „’n Beetje afkoelen mag wel”, zegt iemand in een poging de sfeer na weer een verhitte discussie goed te houden. „Anders moeten we ’n airco regelen voor de groep.”

Beraadtermijn

Tot de kwesties die de revue passeren, behoort onder meer de transgenderthematiek. Die wordt zelfs dusdanig vaak aangestipt dat één van de degenen in het WhatsAppgroepje grapt: „Zullen we hier de langst draaiende discussie in deze chat van maken?” De thematiek ligt gevoelig, want een tweede verzucht: „Geen herhaling van JFVD, por favor (alsjeblieft, red.).” Een derde verzoekt de discussie niet onder de aandacht te brengen van Adrien; een duidelijke verwijzing naar JA21-partijvoorzitter Adrien de Boer, oud-gemeenteraadslid in Amsterdam. Waarom dat niet mag, is niet duidelijk.

Abortus is ook een veelbesproken thema. Dat daarbij twee stromingen tegenover elkaar staan, blijkt in juni 2022. Een ruime meerderheid van de Eerste Kamer stemt in die maand in met een initiatief waarmee de verplichte minimale beraadtermijn van vijf dagen uit de abortuswet wordt gehaald. Ook JA21, die in de Eerste Kamer meedoet onder de naam Fractie-Nanninga.

„Jammer dat de EK-fractie voor heeft gestemd”, verzucht de een. „Ik ben er wel bij mee”, reageert een ander met een lachende emoji erbij.

De christelijke partijen belanden onder het vergrootglas als iemand verzucht: „Gelukkig zijn de religieuze partijen niet meer zo groot in Nederland.” Nadat hij om opheldering is gevraagd licht hij toe dat zij politiek bedrijven op basis van „ongefundeerde en onbewezen” zaken. Dat stuit op felle kritiek. Wat christelijke partijen naar voren brengen, is niet ongefundeerd en het is juist problematisch als hun beginselen in twijfel worden getrokken, krijgt hij te horen. „Als je een leven van een ander mens beëindigd (sic), dan is dat fout. Maar omdat mensen leven zonder God geloven zij niet meer dat dat fout is, en is het dus zo dat in Nederland alleen christelijke partijen en politici abortus bestrijden”, zo wijst een van de leden uit de appgroep hem terecht.

„Allemaal boze confessionelen”, spot een derde, waarop een vierde, die de christelijke politiek een warm hart toedraagt, van zich afbijt: „Als dit je houding in de discussie is, ben ik per definitie al met jou uitgesproken.”

Met de felle gedachtewisseling ontlokken ze een van hun groepsgenoten tot het uitspreken van een persoonlijk geloofsgetuigenis. „Ik geloof in God die Zijn Zoon, Jezus Christus, naar de aarde stuurde om onze (ook mijn) straf te dragen.”

Een discussie over het homohuwelijk wordt fel van toon als iemand deze echtverbintenis „moreel verwerpelijk” noemt. De persoon in kwestie krijgt flink tegengas en even later zelfs de volle laag. „Dit gaat wel in tegen de lijn van ons mooie JA21, hè”, krijgt hij ingepeperd. Een ander schampert dat de „objectieve realiteit” waar de religieuze tegenstanders van het homohuwelijk naar verwijzen slechts een mening is „die door iemand is opgeschreven in een boekje”. Dat standpunt krijgt bijval. „Ik denk dat als atheïst zijnde ook”, zo appt een deelnemer „Sorry, zeg t maar gewoon eerlijk.” Anderen vinden de afwijzing van het homohuwelijk „belachelijk” of „moreel verwerpelijk”.

Reprimande

Op dat moment wordt het voor het eerst duidelijk dat het niet om het even is welke standpunten de jongeren in de groepsapp innemen. Nadat de discussie is uitgewoed grijpt één van de beheerders namelijk in. Hij slaat een paar piketpaaltjes. „Binnen JA21 mag je voor of tegen het homohuwelijk zijn”, zet hij uiteen. „De partij is voor, maar ieder zijn mening.” Hij voegt eraan toe: „Maar op het moment dat ik/we/ze dingen lezen als „homoseksualiteit moet strafbaar worden etc.” is dat de grens. Dat kan een reprimande opleveren of zelfs meer wanneer het niet stopt”, voegt hij eraan toe.

Waar die laatste zinsnede naar verwijst, is niet duidelijk. Voor zover het Reformatorisch Dagblad kon nagaan, heeft geen van de Mentaal21’ers namelijk ooit voor strafbaarstelling van homoseksualiteit gepleit. Dat het desondanks menens is, blijkt even later. De instellingen worden zo aangepast dat Mentaal21 tijdelijk alleen een zendgroep voor beheerders wordt. Een kleine maand na de eerste waarschuwing volgt een tweede. Er kan weer worden gediscussieerd, maar de beheerders gaan „extra fel” optreden bij onderwerpen als WEF, Schwab, anti-vax en omvolking etc. „Deze onderwerpen willen we niet zien”, zo waarschuwt een van hen. „Uiteraard blijven seksisme, racisme, complotten en homofobie ook verboden.”

Ook dat is een krasse ingreep, en gelet op de toon van de discussies voorbarig. Een aantal Mentaal21’ers heeft er dan ook genoeg van en verlaat de groep. De achterblijvers reageren met de nodige galgenhumor en soms zelfs ietwat spotlachend om al die ingrepen van bovenaf.

„Mag ik idd wel gewoon zeggen dat ik mij niet laat boosteren en uitleggen waarom?”, reageert een van hen korzelig. „We willen landelijk te vriend houden, dus doe maar niet”, krijgt hij als advies van een van de Mentaal21’ers. De beheerder ontvouwt de nieuwe leidraad: „Je mag zeggen dat je geen vaccin hebt genomen, maar geen gedoe met niet effectief, onnodig, vergif etc.”

De top-down-instructies worden mokkend geaccepteerd, maar duidelijk is dat de spirit uit de groep is. „Hmm, gaat wel ver ja”, is een typerende reactie. Niet lang daarna houdt Mentaal21 feitelijk op te bestaan. In een vlaag van openhartigheid deelt één van de beheerders mee wat er is gebeurd: een paar leden van de groepsapp klapten heimelijk uit de school. Zonder het te zeggen en achter de rug van de Mentaal21’ers om blijken ze screenshots van de appconversaties naar het bestuur te hebben gestuurd.

Meteen bij de opheffing van Mentaal21 gaat de beloofde opvolger, Rechts Lagerhuis, de lucht in. Maar zo gezellig als destijds wordt het niet meer. Als een van de groepsleden wil weten wat achteraf de spreekwoordelijke druppel blijkt te zijn geweest om de appgroep uit de lucht te halen, reageert een van de beheerders korzelig: „In het kort boze brief van bestuur, nu weer over homohuwelijk.”

Het nieuws dat groepsleden de JA21-bestuurders via screenshots heimelijk op de hoogte hielden van de appconversaties zorgt voor verontwaardigde reacties. „Meest nette appgroep, ooit”, smaalt iemand gebelgd. „Rip de groep”, vult een tweede aan, waarmee hij waarschijnlijk bedoelt dat het initiatief ten grave kan worden gedragen. Terwijl het ongenoegen in de appgroep steeds breder om zich heen grijpt, speelt ook de discussie over abortus weer op. „Niet die taart aansnijden”, waarschuwt een beheerder paniekerig. Meteen daarop verontschuldigt hij zich: „Orders from above.”

In hetzelfde LinkedIn-bericht van medio augustus, waarin JA21’er Thom Damen terugblikt op de lancering van het ‘hobby-initiatief’, kondigt hij ook een doorstart aan. Hij spreekt van een „hernieuwd initiatief”: Jong Kritisch geheten.

Damen zelf is één van de kartrekkers, tot het inmiddels aangemaakte Twitteraccount van Jong Kritisch in december meldt dat hij zijn bezigheden heeft beëindigd. De reden: de partijtop heeft hem op de vierde plek van de kandidatenlijst van JA21 in Noord-Brabant gezet.

Eén van de conservatieve deelnemers, Xander Jansen geheten, schrijft zijn frustraties van zich af in een tweet: „Een (onofficiële) JA21-jongerenappgroep moest worden opgeheven op last van het bestuur toen iemand opperde dat abortus verboden moet worden en het homohuwelijk afgeschaft. Dat is blijkbaar al te ver.” JA21-Tweede Kamerlid Nicki Pouw-Verweij dient Jansen van repliek. Ze zegt dat Jansen zich vast kan voorstellen dat „een aantal van ons” voorzichtig is met jeugd-appgroepen, „gezien ervaringen uit het verleden”, waarmee ze doelt op JFVD.

Persoonlijk initiatief

„Nee”, zegt partijvoorzitter Adrien de Boer als het Reformatorisch Dagblad hem vraagt of Mentaal21 een initiatief van JA21 was. Hij omschrijft de groep als „een persoonlijk initiatief”, waar de top van de partij op geen enkele manier de hand in had. Jazeker, beaamt De Boer, de deelnemers die bezorgd waren dat de boel uit de hand liep, wisten op de ene of andere manier de weg naar het partijbestuur te vinden, want uitgerekend dáár trokken ze aan de bel. Zijn verklaring: dat moeten dan deelnemers zijn geweest die om wat voor reden ook „het beste met de partij voorhadden”. Wellicht, zo oppert De Boer, waren zij bang dat appverkeer dat als „controversieel” kon worden aangemerkt zou worden gelekt en dat zo’n actie JA21 schade zou kunnen berokkenen. Opdrachten vanuit het bestuur om handhavend op te treden, zijn volgens De Boer nooit gegeven.

Een boze brief van het bestuur, „nu weer over het homohuwelijk”? De voorzitter zegt alleen weet te hebben van „een informeel appje” aan een van de beheerders. Die kreeg daarin het advies om te handhaven bij excessen. Even later spreekt De Boer van „een informeel verzoek”.

Orders from above? Ook dat kan De Boer niet plaatsen. „Wij weten niet op wie de schrijver van het bericht doelt.” Is dat op het bestuur, „dan lezen we het nu in elk geval pas voor het eerst”, aldus De Boer.

Rest de vraag welke excessen er dan zijn geweest. De Boer: „Dat is bij ons niet bekend. Een van de beheerders van de groep heeft het bestuur op een goed moment achteraf geïnformeerd dat de appgroep was opgeheven. Voor zover wij weten, is dit besluit genomen door de beheerders van de groep.”