Kabinet moet rechtszaken van belangenclubs tegen overheid onderzoeken
Het kabinet moet bezien of belangenorganisaties zonder betalende leden minder gemakkelijk naar de rechter kunnen stappen om overheidsbeleid aan te vechten.
Dat sprak de Tweede Kamer dinsdag uit door een motie van SGP-Kamerlid Chris Stoffer te aanvaarden. Behalve de mede-ondertekenaars JA21 en BBB gaven ook VVD, CDA, PVV, FVD, Groep Van Haga en Omtzigt hun steun aan de motie. Progressief Nederland reageerde ontstemd. Vier vragen, vier antwoorden.
Waarom diende Stoffer de motie in?
Tijdens de behandeling van de Klimaatwet, enkele weken geleden in de Tweede Kamer, kwam onder meer de vraag aan de orde naar de representativiteit van belangenclubs die processen tegen de staat aanspannen. Stoffer noemde een organisatie als Urgenda. Die dwong de overheid in 2019 via de rechter om meer te doen tegen de uitstoot van broeikasgassen. Verder valt te denken aan organisaties als Mobilisation for the Environment (MOB) die processen tegen overheden aanspannen om de stikstofuitstoot terug te dringen. Deze organisaties hebben geen of slechts een gering aantal betalende leden. Het steekt Stoffer dat de rechter voor de representativiteit weinig oog heeft. Daarom diende hij samen met JA21 en BBB een motie in.
Wat vraagt de motie van de regering?
De indieners vragen de regering om te verkennen of er nadere regels moeten komen voor organisaties die processen tegen overheden aanspannen. Aanvankelijk vroeg de motie om „een onderzoek”, maar Stoffer zwakte dat af tot „een verkenning” om zo een meerderheid achter de Kameruitspraak te krijgen.
Als het komt tot een verbod voor belangenclubs zonder leden om naar de rechter te stappen, dan heeft dat ook gevolgen voor organisaties als Viruswaarheid.nl en het Bureau Clara Wichmann. Dat daagde in het verleden de SGP voor de rechter vanwege het vrouwenstandpunt van de partij.
Waarom is progressief Nederland niet blij met de Kameruitspraak?
In de ogen van linkse partijen perkt de SGP-motie de gang naar de rechter in. Ze vinden het juist goed dat belangenorganisaties de overheid via de rechter dwingen om zich te houden aan de wetten en regels die ze zelf eerder vaststelde. SP-Kamerlid Leijten stelde dinsdag tijdens een stemverklaring dat iedereen, zowel als individu en als organisatie, in ons land naar de rechter moet kunnen: „Dat recht moeten we niet verder gaan beperken.” Volgens GroenLinks mag de SGP na de aanvaarding van de motie geen aanspraak meer maken op de titel ”het staatsrechtelijk geweten.” Coalitiepartner D66, die net als de coalitiepartner ChristenUnie tegen de motie stemde, noemt het „onbegrijpelijk en zorgelijk” dat CDA en VVD de motie aan een meerderheid hielpen.
Krijgt Stoffer zijn zin?
Dat staat niet bij voorbaat vast. Een verkenning zal er vast komen, maar of daarin maatregelen staan om de invloed van belangenorganisaties in de rechtszaal te verminderen, moet nog blijken. Minister Jetten van Klimaat zei tijdens het debat al dat het kabinet de toegang tot de rechter als een groot goed ziet. De SGP-motie ziet hij als een inperking daarvan.
