Generaal Valeri Gerasimov, de hoogste militair van de Russische strijdkrachten, krijgt na 322 dagen oorlog het bevel over de speciale operatie in Oekraïne, zo maakt het ministerie van Defensie in Moskou woensdag bekend.

De opmerkelijke stap maakt duidelijk dat de oorlog in Oekraïne voor de Russen niet verloopt zoals gewenst. Het is namelijk ongebruikelijk de chef van de strijdkrachten het bevel te geven over een operationele inzet. Voor Gerasimov, in november 2012 benoemd door de Russische president Vladimir Poetin, wacht de zware taak het tij in Oekraïne te keren.

De huidige bevelhebber van de Russische strijdkrachten in Oekraïne, generaal Sergei Soerovikin, moet zijn plek na amper drie maanden alweer afstaan. Hij wordt, samen met twee anderen, de plaatsvervanger van Gerasimov.

De stoelendans van de hoge legerpieten roept veel vragen op. Generaal Soerovikin stuurt de Russische troepen in Oekraïne nog maar sinds 8 oktober aan, na de zware Oekraïense aanval op de Krimbrug. Strategische blunders heeft ”generaal Armageddon” niet begaan in Oekraïne. Rusland moest weliswaar de zuidelijke stad Cherson prijsgeven, maar de terugtrekking verliep opvallend georganiseerd; heel anders dan de chaotische aftocht bij Kiev.

Brute gevechten

Bovendien staat het Russische leger er sinds Soerovikins aantreden beter voor dan enkele maanden geleden. Met de ongekend brute gevechten om Soledar en Bachmoet hebben de Russen het initiatief in de oorlog weer overgenomen van Oekraïne.

Soerovikin is populair onder militairen en pro-Kremlinbloggers. Gerasimov, die aan de wieg stond van de Russische inval in Oekraïne, ligt juist zwaar onder vuur van militaire bloggers en nationalisten. De invasie kenmerkt zich door grote blunders van een incompetent leger met zware nederlagen bij Kiev, Charkiv en Cherson, klagen critici. De bijna mythische status van Gerasimov vóór de oorlog is verdwenen; de generaal is zelfs even helemaal buiten beeld geweest.

Een verklaring voor het opschudden van de legertop kan wijzen op een machtsstrijd in de hoogste militaire regionen, waarbij Soerovikin mogelijk te machtig werd. De krachtmeting zou zijn gewonnen door Gerasimov en de Defensieminister, Sergei Shoigoe.

Zware kritiek

De herstructurering van de legerleiding kan echter ook een reactie zijn op de zware kritiek van militaire (mil)bloggers en nationalisten op de slechte Russische prestaties in de oorlog. De nationalist Igor Girkin, veroordeeld voor het neerhalen van vlucht MH17, pleit bijvoorbeeld openlijk voor de vervanging van Poetin.

Ook de leider van het Wagnerhuurlingenleger, Jevgeni Prigozhin en de Tsjetsjeense leider Ramzan Kadyrov maken gehakt van de Russische militaire prestaties. Prigozhin laat niet na te benadrukken dat hij de enige competente militaire leider in Oekraïne is.

Tekenend daarbij is de frictie tussen het ministerie van Defensie en het huurlingenleger. Prigozhin claimde dinsdag dat zijn privémilitie volledig op eigen kracht Bachmoet had veroverd. Het ministerie van Defensie reageerde prompt met een persbericht dat benadrukt dat landmacht en luchtmacht deelnemen aan de slag om Bachmoet én dat de strijd nog niet was beslist.

Poetin kan ervan overtuigd zijn met de benoeming van Gerasimov alles uit de kast te halen om de zware kritiek van milbloggers en nationalisten te pareren. Bovendien bevestigt de president tegenover Wagner en Tsjetsjenen even fijntjes het primaat van het ministerie van Defensie in de oorlog.

Het Russische ministerie van Defensie zegt in de officiële verklaring zelf dat het opwaarderen van de leiding van de speciale militaire operatie nodig is vanwege de toegenomen taken van het Russische leger. Daarbij is er volgens Moskou, behoefte aan betere regie tussen de legeronderdelen.

Politiek signaal

Het opschudden van de legertop lijkt al met al meer in gang gezet uit politieke, dan uit militair strategische overwegingen. Poetin zou met de benoeming van Gerasimov ook vooral een duidelijk signaal willen afgeven aan het Westen.

Rusland is bereid, zo is de boodschap, een langdurige oorlog te voeren met een nieuwe mobilisatie en grootschalige offensieven. Het Westen doet er daarbij goed aan de steun aan Kiev te staken.

De vraag is hoe Russische offensieven onder aanvoering van Gerasimov eruit zien. De nieuwe bevelhebber in Oekraïne loopt daarbij aan tegen een mislukte militaire strategie die hijzelf in gang heeft gezet.