Paus Johannes I toont aanvankelijk geen enkele belangstelling als de Scytische monnik Dionysius Exiguus in 525 zijn christelijke jaartelling presenteert. Maar het andere werk van Dionysius trekt direct zijn aandacht. De monnik uit het Roemeense Tomis, die goed thuis is in het Grieks en in het Latijn, heeft een uitgebreide studie uitgevoerd naar uitspraken van het Concilie van Nicea: wat hebben deze kerkvaders uitgesproken over de paasdatum?

Wanneer de paus in een discussie terechtkomt tussen de oosterse en de westerse kerk over de paasdatum, verwijst hij naar de berekeningen van Dionysius: Pasen valt op de eerste zondag na de eerste volle maan van de lente. In de praktijk varieert de datum tussen 22 maart en 25 april.  Op dat moment wordt de discussie over de exacte paasdatum al 200 jaar gevoerd, sinds het Concilie van Nicea in 325. Na Dionysius’ berekening gaat de strijd nog honderd jaar verder.

Gezaghebbend

Een onbekende monnik besluit in 616 Dionysius’ berekening verder uit te werken tot het jaar 721. Rond 650 aanvaardt de Roomse Kerk deze berekening van de paasdatum. Vooral draagt hieraan bij dat de angelsaksische monnik Beda Dionysius’ oorspronkelijke tabel verwerkt in zijn twee gezaghebbende handboeken voor tijdrekening: het ”Liber de temporibus” en ”De temporum ratione”. Beda’s tijdrekening van de paasdatum beslaat het tijdvak van 532 tot 1063. Alle toekomstige data voor Pasen zijn hierin vastgelegd volgens de juliaanse kalender (zie kader), die begint met 1 januari en eindigt met 31 december.

In zijn onderzoek naar de paasdatum rijpt bij Dionysius het idee dat er ook een nieuwe jaartelling moet komen. Voor zijn christelijke jaartelling maakt Dionysius gebruik van de ”ab urbis condita”, de  Romeinse jaartelling die begint met het ontstaan van de stad Rome, 753 voor Christus. En voor de data baseert hij zich op de gangbare juliaanse kalender, net als bij de berekening van de paasdatum.

Goddeloze vervolger

Onder de christenen is tot dat moment een jaartelling gangbaar die begint met de christenvervolgingen door keizer Diocletianus. Deze jaartelling heeft het jaar 284 als startpunt. Maar Dionysius neemt die niet over. Hij vindt het ongepast om een christelijke jaartelling af te stemmen op een Romeinse keizer. Hij schrijft aan bisschop Petronius: „Wij hebben niet gewild onze cycli met de herinnering aan de goddeloze vervolger Diocletianus te verbinden, maar wij hebben gekozen de jaren te tellen vanaf de vleeswording van onze Heere Jezus Christus.”

Hij rekent de Romeinse jaartelling om naar een christelijke, die begint met het geboortejaar van de Heere Jezus. De nieuwe jaartelling begint met het jaar 1; niet met een nul omdat een maand ook niet met een dag 0 begint.

Het is niet duidelijk hoe Dionysius Exiguus tot zijn berekening van Christus’ geboortejaar in het jaar onzes Heeren (anno Domini) 1 is gekomen. De evangelist Mattheüs stelt echter dat Jezus werd geboren toen Herodes nog leefde. Herodes is in 4 voor Christus gestorven. Historici hebben daaruit geconcludeerd dat het jaar 6 voor Christus het meest waarschijnlijke jaar van Jezus’ geboorte is.

Pas in 967 is de christelijke jaartelling gebruikt voor het dateren van een pauselijk document. In de tweede helft van de elfde eeuw neemt de Roomse Kerk de christelijke jaartelling definitief in gebruik. Sinds de invoering van de gregoriaanse kalender in 1582 is de christelijke jaartelling geleidelijk aan vrijwel algemeen in gebruik geraakt.