Oorzaak uitbraak in Frankfurt mysterie
De Russisch-Duitse baptistengemeente in Frankfurt, waar het coronavirus uitbrak, hield zich aan de afstandsregel en de hygiënemaatregelen. Wel zongen de gemeenteleden samen en droegen ze geen mond-neusbedekking. Zouden aerosolen, vrijgekomen tijdens het zingen, de uitbraak hebben veroorzaakt?
Tijdens de dienst op 10 mei raakten ongeveer 40 mensen besmet, stelde woordvoerder Filip Uijl van Stichting Friedenstimme maandag tegen het Reformatorisch Dagblad. De grote vraag is hoe het virus zich heeft kunnen verspreiden. Is dat door de vochtdruppels die bij het zingen vrijkwamen? Vermoedelijk niet door de relatief grote ademhalingsdruppels. Die zakken snel naar beneden, aangetrokken door de zwaartekracht, en blijven zo binnen 1,5 meter van de bron.
Zouden de kleinere en ultralichte aerosolen de besmetting dan hebben veroorzaakt? Misschien. Aerosolen zijn groot genoeg om coronavirussen te bevatten, en zo licht dat ze kunnen blijven zweven.
De Duitse viroloog Christian Drosten denkt inderdaad dat aerosolen een belangrijke rol spelen bij de virusverspreiding. Mogelijk zelfs belangrijker dan de overdracht via de grotere ademhalingsdruppels. „Misschien is dat ongeveer evenveel, gewoon op gevoel. Maar dat kan ik niet kwantificeren”, zei hij maandag tegen radiozender Deutschlandfunk. Of aerosolen ook de uitbraak in Frankfurt verklaren, laat hij in het midden. Wel wijst hij op het belang van goede ventilatie, om zo virussen in de lucht te verwijderen. Zijn advies: zet het raam open en de deur op een kier, en gebruik een ventilator.
Opiniepeiler en statisticus Maurice de Hond is er zeker van: besmetting verloopt vooral door aerosolen. Volgens hem wordt iemand binnenshuis ziek door langdurige blootstelling aan aerosolen. Hoe langer, hoe zieker, stelt hij op een tekenfilmpje dat circuleert op sociale media. Anderhalve meter afstand houden, zorgt volgens hem slechts voor schijnveiligheid. Wat wel zou helpen, is goed ventileren en de luchtvochtigheid in huis verhogen.
De Hond is een van de weinigen die de afstandsregel in twijfel trekken. Zo hamert de bekende viroloog Marion Koopmans erop afstand te blijven houden. „Voorlopig moeten we ons echt, ook buiten nog, aan de anderhalvemeterregel houden. Er moet eerst veel meer onderzoek komen. Het contactonderzoek gaat ons veel nieuwe inzichten geven. Dus echt, er is nog even geduld nodig”, zei ze zondag tegen tv- en radioprogramma EenVandaag.
Wetenschappers zijn het er niet over eens hoe belangrijk aerosolen zijn in de huidige pandemie. Het RIVM stelt dat er geen duidelijk bewijs is dat het virus zich in de kleinste druppels over grotere afstand via de lucht kan verspreiden. Patiënten besmetten gemiddeld tussen de twee en de vier nieuwe personen, wanneer er geen maatregelen worden genomen. Bij verspreiding via de lucht zou dit aantal veel hoger zijn, redeneert het instituut. Zo besmet één mazelenpatiënt gemiddeld zeventien andere mensen. Of verspreiding via de lucht door aerosolen een rol speelt bij zingen wordt volgens het RIVM momenteel onderzocht.
De Duitse aerodynamicus prof. Christian Kähler denkt niet dat de uitbraak in Frankfurt te maken heeft met aerosolen die vrijkwamen bij het zingen. Aerosolen verdampen namelijk in een fractie van een seconde. Wat overblijft, zijn virusdeeltjes die door de meeste deskundigen als onschuldig worden beschouwd. In vochtdruppeltjes zitten virusdeeltjes dicht opeengepakt, maar na verdamping zweven ze vrij –en dus in een zeer lage concentratie– rond door de ruimte. Zouden de resterende virusdeeltjes wel schadelijk zijn, dan kun je volgens Kähler niet meer met de bus, trein of het vliegtuig. Die zouden dan volhangen met virussen. Sterker nog, dan zouden we volgens hem allemaal al besmet zijn.
Toch raadt de hoogleraar veiligheidshalve aan goed te ventileren, om zo de virussen in de lucht kwijt te raken. Ook is zijn advies om alleen samen te zingen in een ruimte met een groot volume en een hoog plafond. Aan die voorwaarde voldoet de gemeente in Frankfurt niet: die kwam samen in een relatief klein gebouw met drie verdiepingen dat lijkt op een woonhuis. De vraag is of er voldoende werd geventileerd. Ook kan worden betwijfeld of de gemeenteleden altijd –ook bij aankomst en vertrek– voldoende afstand hielden.
Zingen hoeft dus niet dé oorzaak te zijn van de corona-uitbraak in Frankfurt. Hoe het virus zich toch heeft kunnen verspreiden, blijft vooralsnog een mysterie.