Directe aanleiding is zeer gewelddadige politieoptreden van begin deze maand waarbij een jongeman zwaar lichamelijk letsel opliep. Her en der in de Parijse voorsteden koelden jongeren hun woede door auto’s in brand te steken. Een aantal kandidaten voor de presidentsverkiezingen greep de rellen aan om hun plannen voor de politie te ontvouwen. De terugkeer van de wijkagent zien zij als een doeltreffend middel om het vertrouwen tussen bevolking en overheid te herstellen.

Het is nog niet zo lang geleden dat de Franse wijkagent het veld moest ruimen. Het was Nicolas Sarkozy die in 2003 als minister van Binnenlandse Zaken de geldkraan dichtdraaide van het eerste project dat vijf jaar daarvoor door Lionel Jospin was opgezet. Sarkozy vond dat de politie zich moest bezighouden met het vangen van boeven en het potje rugby met de jongeren kon overlaten aan buurtwerkers.

Anno 2017 lijkt het tij gekeerd. Verschillende presidentskandidaten, Emmanuel Macron, Benoît Hamon en Marine Le Pen, pleiten voor een comeback van de ”pol prox”, oftewel een ”police de proximité”. Die moet de politieagenten uit hun isolement halen. De wijkagent kan ingezet worden als mediator tussen de verschillende organisaties, de overheid en burgers in de wijk.

Politiecontrole

Het wantrouwen tussen burgers en politie is in twintig jaar tijd alleen maar gegroeid. De haat jegens de politie in de ZUS, de ”zones urbaines sensibles” (gevoelige stedelijke gebieden), is groot. Geweld is aan de orde van de dag. Jongeren ondergaan soms meerdere malen per dag vernederende politiecontroles waarbij geweld en racistisch taalgebruik niet worden geschuwd. Politiebusjes worden met stenen bekogeld als ze in de wijken patrouilleren.

Deze situatie liep de afgelopen jaren al een paar keer flink uit de hand. In 2005 kwamen in Clichy-sous-Bois twee tieners om het leven toen ze zich in een elektriciteitshuisje probeerden te verbergen om aan een politiecontrole te ontkomen. Twee jaar later vielen er opnieuw doden: twee jongens werden aangereden door een politiewagen. Beide keren sloeg de vlam in de pan en braken er hevige rellen uit.

Malaise

De Franse staatssecretaris van Stedelijk Beleid, Hélène Geoffroy, liet deze week weten dat er tussen de jongeren en de politie momenteel geen dialoog mogelijk is. Ze besefte dat het wantrouwen daarvoor te groot is. Maar ze wilde het probleem ook niet groter maken dan het is. Het gaat volgens haar om spanningen.

Een deel van die spanningen is direct terug te voeren op de economische malaise waar de voorsteden mee te maken hebben. Het instituut Observatoire National de la Politique de la Ville (ONPV) schetste vorig jaar een weinig hoopgevend beeld van de economische situatie.

Terwijl Frankrijk heel langzaam uit het dal begon te klimmen, bleven de voorsteden ver achter in de economische groei. De jeugdwerkloosheid steeg er vorig jaar naar 26,7 procent. Maar het meest zorgwekkende was wel de conclusie dat zelfs jongeren met een diploma ook niet meer aan de bak komen.

Drugshandel

Jonge werkzoekenden zeggen keer op keer dat hun etniciteit meespeelt in de overwegingen van een werkgever om iemand een baan te geven of niet. Of er in dat geval echt sprake is van discriminatie, is niet te staven. De statistiek mag in Frankrijk geen cijfers koppelen aan een etnische achtergrond.

President Hollande heeft de afgelopen jaren geprobeerd om via lastenverlichting en het verstrekken van premies bedrijven aan te moedigen mensen in dienst te nemen. Over het algemeen bleef het resultaat echter beperkt. De werkloosheid onder jongeren en de uitzichtloosheid van een leven in de banlieue gaan hand in hand met de lucratieve handel in drugs.

Een wijkagent zal daar niet veel aan kunnen veranderen. Ondanks de positieve geluiden als het gaat om het herstel van vertrouwen tussen de jongeren en de politie, zijn er daarom ook Franse beleidsmakers die vinden dat een eventuele comeback van de wijkagent louter geldverspilling is. Het scheppen van vertrouwen tussen overheid en burger vinden zij prima, maar daarmee schep je nog altijd geen nieuwe banen.