Vroeger klopte het volgens Lunteraan Ab Welgraven beter dan nu. „Voordat de Zuiderzee werd drooggelegd en Flevoland ontstond, lag er net zo veel Nederland ten noorden van Lunteren als ten zuiden, ten oosten en ten westen van het dorp.”

Goed voor de promotie van Lunteren, dacht VVV-directeur ir. B. Wigman een halve eeuw geleden toen een oude boer hem daarop attendeerde. Hij liet een zwerfkei voorzien van de inscriptie ”Middelpunt van Nederland” en plaatste die in 1965 op de Goudsberg in het Luntersche Buurtbosch.

Het klopt nog steeds zo ongeveer, meent Welgraven. Hij is voorzitter van de lokale stichting die het Buurtbosch beheert. Als zodanig is hij ook nauw betrokken bij de plannen om de Goudsberg en omgeving voor dagtoeristen nadrukkelijker te presenteren als een gebied met veel archeologische, cultuurhistorische en recreatieve bijzonderheden. Daar hoort ook bij dat het ”middelpunt van Nederland” meer accent krijgt. Een ontmoeting met een hardloper in het Buurtbosch bracht Welgraven nieuw bewijs voor de stelling dat Lunteren exact in het midden van het land ligt.

Mulo-examen

De hardloper, Wim Bruijnes uit Ede, herinnerde zich hoe een klasgenoot uit Lunteren een hoog cijfer voor zijn mulo-examen kreeg voor een berekening van zijn dorp als het geografisch centrum van Nederland. Bruijnes liep het nog eens na voor Welgraven. Uitgaande van ’s lands vier uiteinden –in dit geval Rottumeroog, Sint Anna ter Muiden (Zeeuws-Vlaanderen), de Vaalserberg (Limburg) en Terschelling– kwam hij inderdaad in de buurt van Lunteren uit.

Bruijnes: „Het geografisch middelpunt ligt daar waar de afstand naar Rottumeroog en Sint Anna ter Muiden hetzelfde is en tevens de afstand naar Terschelling en het Drielandenpunt gelijk is.”

Terschelling en het Drielandenpunt bij Vaals liggen er hemelsbreed 149,5 kilometer vandaan, Rottumeroog en Sint Anna ter Muiden zijn 176,8 kilometer verwijderd. Precies daar ligt de zwerfkei met het opschrift ”Middelpunt van Lunteren” niet. Bruijnes belandde wel op Lunters grondgebied, 4,2 kilometer zuidwestelijker, tussen de Goorsteeg en de Klomperweg nabij rijksweg A30 (Barneveld-Ede).

Er zijn meer middelpunten van het land. „Het is ook maar net welke uitgangspunten je neemt en hoe je het berekent”, relativeert Welgraven. „Ik vind wel dat we sterkere papieren hebben dan Amersfoort, dat vaak het geografisch middelpunt van Nederland wordt genoemd. Dat is alleen maar omdat de Onze Lieve Vrouwetoren daar zo goed zichtbaar is in de omgeving.”

Driehoeksmeting

In tijden waarin van satellieten en een global positioning sy­s­tem (gps) nog geen sprake was, gebruikten landmeters driehoeksmetingen voor hun plaatsbepaling. Hoge en markante gebouwen waren daarbij belangrijke oriëntatiepunten. De ruim 98 meter hoge toren in het centrum van Amersfoort, de ”Lange Jan”, gold als het nulpunt, het kadastraal middelpunt van Nederland.

Volgens het Kadaster ligt het echte middelpunt van Nederland in de gemeente Soest, nabij de grens met de gemeente Zeist. „Een keiharde vaste plek is het niet. Het middelpunt verschuift, omdat de noordelijkste punt van Nederland, het strand van Rottumeroog, zich steeds verplaatst”, zegt woordvoerder Eric Graver. „De noordkant is wat flexibel, er zit dus iets speling in.”

Volgens de laatste gegevens bevindt het middelpunt zich in bosgebied, een halve kilometer van de Willem Arntzhoeve bij Den Dolder. De andere uiterste punten van Nederland zijn grenspalen bij Sint Anna ter Muiden, Nieuweschans (Groningen) en Epen (Limburg).

Graver: „Om Nederland kun je een denkbeeldige rechthoek tekenen. Als je dan vanuit die vier uiterste punten diagonalen trekt, is hun snijpunt het middelpunt van Nederland.”

Een soortgelijke berekening heeft een verrassende noordelijke uitkomst: Oosteinde in de gemeente De Wolden in de provincie Drenthe, tussen Ruinerwold en Ruinen. Daar snijden de lijnen tussen de uiterste punten in de vier windstreken elkaar als ze kruiselings worden getrokken.

Wie langs de uiterste punten een cirkel om Nederland tekent krijgt een weiland bij Eembrugge, nabij Baarn, als middelpunt.

Ring

De Veluwse gemeente Putten beroemt zich erop het zwaartepunt van Nederland binnen haar grenzen te hebben, in het Sprielderbos bij de buurtschap Krachtighuizen. Westelijk, oostelijk, zuidelijk en noordelijk is er evenveel Nederlands grondgebied, bepaalde geoloog Frank Storbeck in 1984. Voor hem telde alleen het droge land, zee en binnenwateren liet hij buiten beschouwing.

Theatermaker Harrie Hageman, die Storbeck had gevraagd het zwaartepunt vast te stellen, liet op die plek een zwerfkei plaatsen met een ijzeren ring eraan. Op de steen stond de –inmiddels onleesbare– tekst ”Til Nederland op aan deze ring en niemand zal het merken”. Worden het IJsselmeer en de Waddenzee meegerekend, dan ligt het zwaartepunt bij het Veluwemeer ter hoogte van Zeewolde.

„We noemen het zwaartepunt altijd als we mensen vertellen welke bezienswaardigheden er in Putten zijn”, zegt Suzanne van den Bor, teamleider van de VVV in Putten. „Veel bezoekers vinden dat wel verrassend. Vaak zeggen ze dan dat ze in Lunteren ook al een middelpunt hebben gezien. Dan moet je wel even uitleggen wat het zwaartepunt precies is en hoe dat berekend is. Menigeen vindt het vervolgens leuk om bij de steen en de ring op de foto te gaan.”