Als iemand de eerder opgestelde wilsverklaring dat hij wil sterven niet meer kan bevestigen, zullen de artsen geen dodelijke injectie toedienen, schrijven ze. „Onze morele weerzin om het leven van een weerloos mens te beëindigen is te groot”, luidt de verklaring.

Met de advertentie willen de artsen een nieuwe discussie starten over levensbeëindiging bij demente ouderen. In december 2015 kwam het ministerie van Volksgezondheid met de ‘Handreiking schriftelijk euthanasieverzoek’, waarmee mensen met gevorderde dementie vrijwillig uit het leven kunnen stappen, als er een schriftelijke wilsverklaring op tafel ligt (opgesteld toen de patiënt nog wilsbekwaam was), en er sprake is van ondraaglijk en uitzichtloos lijden.

Van opinieartikel tot petitie

Zorgvuldig uitgevoerd. Dat was recent het oordeel van de toetsingscommissie voor euthanasie nadat een arts euthanasie had toegepast op een diep dementerende man. De arts verwees naar de wilsverklaring die de man eerder had laten opstellen. Daarin stond expliciet wanneer de arts zijn leven zou moeten beëindigen. Duidelijk was dat de patiënt in de door hem als ondraaglijk omschreven fase was beland. Met die uitleg ging de commissie akkoord. In een opinieartikel in de Volkskrant lieten huisarts Jaap Schuurmans, ouderenpsychiater Boudewijn Chabot en specialist ouderengeneeskunde Piet van Leeuwen vervolgens een tegengeluid horen. „Zie af van euthanasie als de patiënt wilsonbekwaam is geworden en niet meer kan bevatten wat er gebeurt”, luidde hun pleidooi. Later rees het idee om de oproep in de vorm van een petitie of advertentie af te drukken in landelijke dagbladen. Kosten per advertentie: 10.890 euro. Dankzij donaties van sympathiserende artsen kan de advertentie vandaag worden geplaatst in NRC Handelsblad en nrc.next. Morgen verschijnt ze in dagblad Trouw.

„Praktijk is hellend vlak”

Specialist ouderengeneeskunde Jeannet Huizing-Hekert uit Apeldoorn is in alle gevallen tegen euthanasie. Maar het leven beëindigen van mensen die daar niet om vragen, gaat haar twee stappen te ver. „Eigenlijk ontken je daarmee dat iemand op dat moment nog een persoon is.”

Waarom heeft u de advertentie ondertekend?
„Omdat ik het er volkomen mee eens ben. De euthanasiepraktijk bevindt zich op een hellend vlak. Dat zie je aan de discussie rondom ”voltooid leven”, maar ook aan het feit dat er een toename is van meldingen van euthanasie bij mensen met gevorderde dementie. Vorige maand tikte de euthanasiecommissie een arts op de vingers omdat zij onzorgvuldig heeft gehandeld bij het toepassen van euthanasie.

Iemand geeft lang geleden aan liever euthanasie te willen dan naar een verpleeghuis te moeten. Maar als het eenmaal zover is, kan een dementerende dat standpunt niet meer bevestigen. Moet je dan op grond van een oude verklaring iemands leven beëindigen die er op dat moment niet om vraagt? De NVVE-voorzitter zei vanmorgen op Twitter dat dit past binnen de euthanasiewet. Ik vind het echter beangstigend en ook onzuiver. In mijn beleving ontken je daarmee dat iemand op dat moment nog een persoon is. Daarom verhef ik graag mijn stem. Dat mijn naam tussen artsen staat die in andere gevallen niet tegen euthanasie zijn, is voor mij geen bezwaar. Ik vind het juist fijn dat een diverse groep artsen zich eensgezind uitspreekt tegen euthanasie bij weerloze mensen.”

De bestaande euthanasiewet wordt uitgehold?
„Zover wil ik niet gaan. De wetstekst is nog steeds hetzelfde en de toetsingskaders zijn evenmin veranderd. Maar in de praktijk proberen mensen, onder wie minister Schippers, de regels op te rekken. Ik vind dat een zorgelijke ontwikkeling.”

„Een arts is geen notaris”

Meer en meer patiënten en hun familieleden vinden dat een arts een euthanasieverzoek maar gewoon moet uitvoeren. Huisarts Jaap Schuurmans uit Groesbeek: „Laten we als beroepsgroep aangeven wat onze grenzen zijn.”
Mede op uw initiatief plaatsen artsen dezer dagen een advertentie in diverse kranten. Met welk doel?
„Wanneer doe je nog wel euthanasie en wanneer niet meer? Wij willen bevorderen dat artsen tijdig helderheid geven over hun grenzen. Recent zijn er enkele meldingen geweest van euthanasie bij wilsonbekwame dementerenden. Het lijkt erop dat er daarbij mede tot euthanasie is besloten omdat de familie uitzichtloos en ondraaglijk leed en de arts onder druk zette. Dat is een zorgelijke ontwikkeling.
Een zorgvuldige euthanasie vereist volgens ons dat de patiënt nog voldoende wilsbekwaam is om zijn wens te uiten. Dat standpunt willen wij publiekelijk communiceren. We willen niet in een heel laat, hectisch stadium moeten uitleggen dat we soms nee zeggen tegen een verzoek.”

Hoe komt het dat artsen zo onder druk zijn komen te staan?
„Door tal van redenen is de misvatting ontstaan dat je dankzij de euthanasiewet als patiënt volledig kunt sterven in eigen regie. Jij legt vast wat je wilt, de huisarts voert het uit. Maar een huisarts is toch geen notaris? Een thuisbevalling kan een ziekenhuisbevalling worden, tegen eerdere voornemens in. Zo staat elke situatie op zichzelf, ook bij euthanasie. Ik ben niet tegen euthanasie, maar ik wil steeds mijn eigen afweging kunnen maken. Met inachtneming van wat ik met mijn patiënt heb besproken.
De groep ondertekenaars van onze oproep is divers, maar allemaal zijn we zeer betrokken op de patiënt en diens lijden. Laten we vanuit die verbondenheid een duidelijk standpunt innemen. Een arts hoeft niet alles uit te voeren wat de patiënt of de familie vraagt.