Enkele maanden geleden was de EO breed in het nieuws. Van verschillende kanten werd de EO bevraagd, zo niet onder kritiek gesteld inzake de gevolgde koers. Zelf maakte ik deel uit van een breed samengestelde Appelgroep Beleid EO. Wij spraken uit dat het een zaak van christelijke barmhartigheid was dat de EO onderdak bood aan de IKON, die door overheidsmaatregelen van het toneel zou verdwijnen. Wij spraken daarbij echter onze zorg uit dat er onder de EO-vlag programma’s werden uitgezonden die niet strookten met de identiteit van de EO. In een open gesprek met de leiding is die zorg verwoord.

Nu is de EO opnieuw breed in het nieuws, dit vanwege zijn vijftigjarig bestaan. Het tv-programma Pauw schonk er maandagavond aandacht aan, met aan tafel diverse EO-prominenten van toen en nu. Uit verschillende momenten bleek de verschuiving die vijftig jaar na dato bij de EO is opgetreden; een verschuiving die recent overigens ook wetenschappelijk is vastgelegd in onderzoek aan de VU.

Vertegenwoordiging

Ik richt mij echter op een element dat de EO-leiding zelf na de commotie van vorig jaar steevast opvoert. Voor het onderdak geven aan de IKON wordt als argument aangedragen dat men de kerken wil vertegenwoordigen. Dat leidt dan tot een verbreding van het programma-aanbod. Als ik dat zo lees, breekt mij de klomp. Het argument berust op een misvatting. De kerken zelf laten zich helemaal niet vertegenwoordigen door de EO, zijnde een private maatschappelijke organisatie. Evenmin laat de identiteit van de EO dat toe. De EO vertegenwoordigt slechts zijn leden.

De oprichting van de EO vond plaats tegen de achtergrond van de horizontalistische (bevrijdings)-theologie, waarvan de IKON ook spreekbuis was. Het deel van de Hervormde Kerk waarin ik zelf ben geworteld, verleende toen grosso modo support aan de jonge loot aan de omroepstam, andere delen waren meewarig, kritisch of zelfs vijandig, met alle soorten grijs ertussen.

Die bevrijdingstheologie is een zachte dood gestorven. Maar in het geheel van kerkelijk Nederland heeft zich toch niet een zodanige verandering in orthodoxe zin voltrokken, dat de EO nu spreekbuis kan zijn voor kerkelijk Nederland? Rechtzinnig en vrijzinnig, gereformeerd en middenorthodox, evangelisch en religieus-humanistisch? Deze vraag lijkt misschien op een karikatuur, maar de positionering van EO-bestuurders roept die wel op.

Zelfstandig

Dezer dagen droeg merkwaardigerwijs IKON-presentatrice Colet van der Ven een steentje bij aan de heersende zorg in het tijdschrift VolZin. Ze typeert daarin de IKON als „een zeventigjarige prominente dame” waarvan recent afscheid is genomen en wier talenten om de wereld te verbeteren in geuren en kleuren worden geroemd. Creativiteit in dezen valt de IKON inderdaad niet te ontzeggen. Maar toen de IKON bij de EO werd ondergebracht, zou er van verschillende logo’s sprake zijn, elk met een eigen identiteit als achtergrond.

Van der Ven sluit haar bijdrage af met de constatering dat de oude dame is gaan samenwonen met „haar ruim twintig jaar jongere evangelische partner.” Tussen de regels door kan men echter de zorg vernemen dat de strijdbaarheid en de verbeeldingskracht van de IKON verloren kan gaan, want „samenwonen is een hachelijke zaak.” Zelfstandigheid behouden, is haar devies. En daar gaat het inderdaad om.

Immers, als de zelfstandigheid van de IKON teloorgaat, is dat het gevolg van vermenging met het gedachtegoed van de EO – dat vervolgens op zijn beurt verbleekt. Als er vermenging op de werkvloer plaatsvindt (IKON-programma’s onder EO-logo), resulteert dat op termijn ook in een gemengde samenstelling van de representatieve organen van de EO.

De EO is geboren in een samengaan van gereformeerd en evangelisch. Alleen zo kon er een omroep ontstaan die voet aan de grond kreeg in de samenleving en die zegenrijk heeft gewerkt. Van meet af aan heb ik me daar persoonlijk mede voor ingezet.

We moeten ons wel realiseren dat sinds de oprichting de tijden ingrijpend veranderd zijn. Ook de EO kon het tij van de secularisatie niet keren. En de overheid noopt tot wijzigingen, die samenhangen met het krimpen van het christelijk volksdeel. Alle begrip als daarbij aangepaste vormen nodig zijn.

Maar de doelstelling bij de oprichting mag niet teloorgaan. Ik voeg me met dit te schrijven niet bij de stuurlui aan de wal. Daarom ben ik dankbaar dat een viertal kandidaten is voorgedragen uit hervormd-gereformeerde kring voor de verkiezing van de ledenraad, die aanstaande zaterdag begint. Een signaal om het schip samen op koers te houden. Geen leeg schip, maar een schip met enerzijds een priesterlijke, en anderzijds een niet mindere profetische lading.

De auteur is oud-algemeen secretaris van de Gereformeerde Bond in de Protestantse Kerk.