De rapporten werden recent gepresenteerd op een wereldtop over biodiversiteit in het Colombiaanse Medellin. Ze beschrijven hoe het is gesteld met de soortenrijkdom in de diverse werelddelen, wat de belangen en bedreigingen zijn en welke stappen de overheden kunnen nemen. Meer dan 550 toonaangevende wetenschappers uit ruim 100 landen werkten eraan mee.

Het blijkt dat, afgezien van enkele positieve uitzonderingen, in alle regio’s de soortenrijkdom schade lijdt door dezelfde oorzaken: druk op de habitats (leefgebieden van specifieke soorten), overexploitatie en niet-duurzaam gebruik van natuurlijke rijkdommen, vervuiling van lucht, grond en water en klimaatverandering.

„Biodiversiteit en de bijdrage van de natuur aan het welzijn van mensen klinken voor veel mensen academisch en ver van mijn bed”, zegt Robert Watson, voorzitter van het Intergovernmental Platform on Biodiversity and Ecosystem Services (Ipbes), dat de rapporten coördineerde. „Maar niets is minder waar: ze vormen de absolute basis van ons voedsel, schoon water en energie. Ze zijn cruciaal voor ons overleven maar ook voor onze cultuur, identiteit en levenskwaliteit.”

Alle wetenschappelijke kennis wijst in de richting van één conclusie: we moeten snel handelen om het schadelijke gebruik van de natuur te stoppen, anders riskeren we niet alleen problemen in de toekomst, maar ook al in ons dagelijks leven, waarschuwt Watson. „Gelukkig is er ook goed nieuws: de onderzoeken tonen ook aan dat we weten hoe we waardevolle natuur kunnen beschermen en hoe we die deels kunnen herstellen.”

De belangrijkste bedreigingen zijn de opmars van industriële landbouw en de houtkap. In de Europese Unie blijkt amper 7 procent van de vissoorten en 9 procent van de zeehabitats er goed aan toe. Op land is twee derde van de habitats in gevaar. Belangrijk is ook de impact van de Europese regio op regio’s elders in de wereld. „De mensen in deze regio consumeren meer grondstoffen dan de regio produceert”, zegt hoogleraar Markus Fischer, die in Europa het onderzoek leidde.

Maar er zijn ook positieve voorbeelden, op het vlak van duurzame landbouwpraktijken en beter bosbeheer, die de biodiversiteit ten goede komen. De economische groei kan bijdragen aan betere bescherming van de biodiversiteit, mits die groei ontkoppeld wordt van een grotere druk op de natuurlijke rijkdommen.

In Noord- en Zuid-Amerika bijvoorbeeld levert de rijke biodiversiteit immense voordelen op: ze helpt armoede te bestrijden en versterkt de economie en het inkomen van gezinnen. De natuur op land draagt er volgens het rapport meer dan 24.000 miljard dollar (ruim 19.000 miljard euro) per jaar bij aan de economie. Maar 65 procent van die bijdrage staat onder druk, en een vijfde daalt zelfs snel. Dat is vooral het gevolg van de klimaatverandering, veranderende neerslaghoeveelheden en in toenemende mate extreem weer.

Ook in Afrika is de rijke natuur van strategisch belang: het is de laatste plaats op aarde met een brede waaier aan grote dieren. Toch worden steeds meer planten, vissen, amfibieën, vogels en zoogdieren er bedreigd. Al 500.000 vierkante kilometer land is er slecht aan toe door onder meer overexploitatie en bevolkingsdruk. Die druk zal enkel toenemen als de bevolking verdubbelt tot 2,5 miljoen in 2050.

„Een van de belangrijkste bevindingen in de vier rapporten is dat als we niet ingrijpen, in elke regio en bijna elk land de kansen om de ontwikkelingsdoelen voor 2030 van de Verenigde Naties te halen, slinken”, zegt Anne Larigauderie, uitvoerend secretaris van Ipbes. „De duurzame ontwikkelingsdoelen en het klimaatakkoord van Parijs zijn afhankelijk van een gezond en vitaal milieu in al zijn variatie en complexiteit. De biodiversiteit beschermen is minstens even belangrijk voor het menselijk welzijn als de strijd tegen de klimaatverandering.”

Rijkere, meer diverse ecosystemen zijn immers beter bestand tegen bedreigingen van buitenaf, zoals extreem weer of de opmars van nieuwe ziektes. „Ze vormen onze ‘verzekeringspolis’ tegen onverwachte rampen. Als ze goed beheerd worden, kunnen ze oplossingen bieden voor onze meest prangende problemen.”