Zorgappartementen in eigen sfeer
Door het nieuwe ouderenbeleid neemt de vraag naar leeftijdsbestendige woningen explosief toe. Ook kerken spelen daarop in, met projecten voor (zorg)appartementen in eigen sfeer. Die bezorgen de initiatiefnemers soms slapeloze nachten. „Zet geen schop in de grond voordat alle contracten met overheidsinstanties, zorgpartijen en financiers zijn getekend.”
Nu De Samaritaan er staat, is Hans ten Klooster dankbaar voor het resultaat en kan hij er met gepaste trots naar kijken. In de jaren die eraan voorafgingen, vroeg hij zich meer dan eens af waar hij aan begonnen was. Aanleiding voor de realisatie van het christelijke woon-zorgcomplex in Putten was de euthanasieparagraaf in het beleidsdocument van Zorggroep Noordwest-Veluwe. Na interne gedachtevorming daarover rees binnen de diaconie van de hersteld hervormde gemeente in Putten het idee er iets positiefs tegenover te stellen, in de vorm van een eigen woon-zorgcentrum.
Onder leiding van Ten Klooster, voorzitter van de diaconie, ging in 2007 een werkgroepje aan de slag. „We hebben in kaart gebracht of er vraag was naar zo’n centrum, welke locatie geschikt zou zijn en met welke zorgpartijen we zaken konden doen. Voor de verpleeghuiszorg kwamen we uit bij Norschoten in Barneveld.” Halverwege 2010 werd de werkgroep omgevormd tot stichting De Samaritaan, onder voorzitterschap van Ten Klooster, in het dagelijks leven directeur van stichting In de Rechte Straat en het kerkelijk bureau van de Hersteld Hervormde Kerk. De bestuursleden worden benoemd door de kerkenraad van de hersteld hervormde gemeente te Putten.
Financiering
Het project kostte veel meer tijd en energie dan de inwoner van Putten had voorzien. Hoofdprobleem was de financiering van het complex op de aangekochte lap grond aan de rand van de woonwijk Bijsteren. „Door de financiële crisis durfde geen bank krediet te verstrekken. Aannemers waren door de economische situatie niet bereid voor eigen risico te bouwen.” Ook ingeschakelde experts slaagden er niet in om een geldschieter te vinden. Een particuliere investeerder uit Ermelo bood op de valreep uitkomst.
Tijdens de bouw van het woon-zorgcentrum ging de wetgeving rond de ouderenzorg op de schop. Wonen en zorg werden gescheiden. Het bezorgde de stichting de nodige hoofdbrekens om de begroting weer sluitend te krijgen. „Norschoten had eerder toestemming ontvangen voor de realisatie van een intramurale verpleeghuisafdeling met 32 bedden. Door de nieuwe situatie moesten dat huurappartementen worden, met verpleeghuiszorg aan huis. De investeringskosten gingen omhoog, terwijl Norschoten ons minder kon gaan betalen, door de aangepaste vergoeding van het zorgkantoor. Dan heb je als bestuur een uitdaging.”
De appartementen maken deel uit van het woningcontingent van de gemeente. Een deel daarvan moet onder de huurtoeslaggrens vallen. „Op die woningen kun je weinig rendement maken. Ik ben al heel gelukkig met het feit dat we break-even draaien.”
Identiteitsdocument
Op 1 januari 2014 ontving De Samaritaan de eerste bewoners. Het woon-zorgcentrum omvat 52 appartementen voor 55-plussers en 32 zorgappartementen voor verpleeghuispatiënten. Stichting De Samaritaan is de centrale huurder en verzorgt de onderverhuur aan de appartementbewoners, verpleeghuis Norschoten en een klein medisch centrum dat in het complex is ondergebracht. De benodigde zorg in de gewone appartementen kan worden geleverd door RST Zorgverleners. De verpleeghuiszorg, dagbehandeling en dagbesteding vallen onder Norschoten. Zo nodig stromen mensen onder hetzelfde dak door van een gewoon appartement naar een verpleeghuisappartement, indien beschikbaar.
De bewoners komen uit de volle breedte van kerkelijk Putten. Het borgen van de identiteit is anno 2017 lastig, erkent Ten Klooster. „Door de scheiding van wonen en zorg heb je minder grip op wat mensen achter hun eigen deur doen. We laten ze wel ons identiteitsdocument tekenen, een bijlage bij de huurovereenkomst.” De betekenis van het document ligt vooral in de boodschap die het afgeeft. Een boodschap die wordt onderstreept door de sfeer in De Samaritaan. Predikanten uit de regio verzorgen in ontmoetingsruimte De Herberg weeksluitingen. Norschoten organiseert voor de verpleeghuisbewoners kerkdiensten. „We streven naar een klimaat waarin christelijke ouderen zich thuis voelen. Die cultuur zorgt vanzelf voor een zekere selectie. Tot nu toe krijgen we de appartementen gelukkig gevuld met mensen uit de doelgroep.”
Ambtelijke molens
De initiatiefnemers van dit soort projecten moeten rekening houden met een aantal factoren, weet Ten Klooster uit ondervinding. Voorziene en onvoorziene. „Om met de laatste te beginnen: wij werden geconfronteerd met een economische crisis en tussentijdse aanpassing van de wetgeving. Dan kom je ineens in een compleet andere situatie terecht.” Het onderhoud van De Samaritaan was voor twintig jaar uitbesteed aan de bouwer van het complex. „Die is failliet gegaan. Zo loop je keer op keer tegen onverwachte zaken aan.”
Problemen die alle initiatiefnemers kunnen verwachten, betreffen het vinden van een geschikte locatie, de financiering, de traagheid van ambtelijke molens in kerk en staat, het selecteren van een betrouwbare zorgpartner en het rendabel maken van het geheel. „Zet geen schop in de grond voor alle contracten met overheidsinstanties, zorgpartijen en financiers zijn getekend”, is het advies van Ten Klooster. „En neem in een zo vroeg mogelijk stadium deskundigen in de arm.”
Wordt hij nog een keer voor een dergelijk project gevraagd, dan zal hij zich wel drie keer bedenken. „Het heeft mij en andere bestuursleden onnoemelijk veel tijd en energie gekost. Maar laat ik niet in mineur eindigen: als ik de eensgezindheid onder de bewoners van De Samaritaan zie, weet ik waarvoor ik het heb gedaan.”
>>desamaritaanputten.nl
Mr. Gertina Heger: Vergeet de ANBI-status niet.
De beoogde bouw van een nieuwe kerk in Leidsche Rijn leidde bij de kerkenraad van de gereformeerde gemeente in Utrecht tot het idee daar ook een complex met (zorg)-appartementen voor 55-plussers te realiseren. Deels onder druk van de burgerlijke gemeente. Die stelde een perceel in het Amaliapark voor een kerkgebouw beschikbaar, onder voorwaarde dat er meer mee zou gebeuren.
Oktober 2015 werd de stichting Wonen en Zorg Leidsche Rijn opgericht. Die houdt zich uitsluitend bezig met de realisatie van het appartementencomplex. Het plan is in een vergevorderd stadium, meldt secretaris Gertina Heger, in het dagelijks leven interim-jurist bestuursrecht. „Het wordt een complex van 4 etages met 24 appartementen, waarvan een deel onder de huurtoeslaggrens ligt. We voeren intussen verkennende gesprekken met potentiële zorgverleners.” De onderhandelingen over de grondprijs, de berekening van de exploitatiekosten en de voorbereiding van de bouw besteedde de stichting uit aan adviesbureau Estea. De advieskosten worden betaald uit een klein startkapitaal, afkomstig van de diaconie en particuliere financiers. „Mensen die in het appartementencomplex gaan wonen, kunnen door de inleg van eigen geld korting krijgen op de toekomstige huur.”
Verschillende banken bleken bereid om het complex voor een belangrijk deel te financieren. Eind 2018 moeten kerk en appartementen gereed zijn. Mits de buurtbewoners geen bezwaar aantekenen, nuanceert Heger „Vandaar dat we veel aandacht besteden aan voorlichting. Communicatie is in deze tijd enorm belangrijk. We proberen zo veel mogelijk rekening te houden met de wensen van omwonenden, om bezwaren te voorkomen. Als iemand de hakken in het zand zet, kan het traject zomaar een paar jaar vertraging oplopen.”
Voor kerken en individuele christenen die een soortgelijk project willen starten heeft de juriste een goede raad: „Vergeet de ANBI-status niet.” Die is te verkrijgen door de op te richten stichting te koppelen aan een kerkelijke gemeente. „Het kost wat tijd en inspanning, maar het grote voordeel is dat giften vervolgens aftrekbaar zijn.”
De belangstelling voor het complex in het Amaliapark is groot. Alle appartementen zijn al toegewezen. De tijd zal leren of het eigen toewijzingsbeleid is te handhaven. „Dit complex is bestemd voor een bepaalde doelgroep, die waarde hecht aan een eigen leefsfeer. Die proberen we te borgen door samen met de kerkelijke gemeente identiteitsbeleid op te stellen en te bewaken. Het is moeilijk in te schatten wanneer afwijzing van mensen als discriminatie wordt gezien.”
De noodzaak van power, durf en daadkracht
Bij vrijwel alle recente initiatieven voor het realiseren van christelijke woon-zorgcentra is Estea betrokken. Het in 2011 opgerichte bureau uit Ede houdt zich bezig met vastgoed in de zorgsector: van de eerste voorbereidingen voor nieuwbouw tot het beheer van bestaande gebouwen. Estea heeft ook een beleggingstak, een participatietak en eigen vastgoed.
Commercieel directeur Erik van den Brand, afkomstig uit de automobielbranche, begeleidt klanten bij het opstarten van projecten. Zo raakte hij ook betrokken bij kerkelijke initiatieven. „De begeleiding daarvan zagen we als een kans.” Daar kijkt hij intussen iets anders tegen aan. „We geloven er nog steeds in, mits we ze onder eigen titel kunnen uitvoeren. Gezien de behoefte binnen de achterban is de potentiële markt uitstekend, maar bij kerkelijke initiatieven zien we heel veel besluiteloosheid. Vaak is de uitvoering in handen van een door de kerkenraad aangestelde commissie. Dit soort mensen krijgt last van slapeloosheid als ze bedragen met zes nullen voorbij zien komen. Daardoor hebben ze onvoldoende power, durf en daadkracht. Bij een van de projecten durfden de initiatiefnemers, toen alles in kannen en kruiken was, de handtekening niet te zetten. Daar worden wij, als ondernemers, niet gelukkig van. Daarom is ons advies: Besteed alles wat met het vastgoed te maken heeft aan ons uit.”
Een van de projecten die Van den Brand begeleidt, is dat van De Morgenster in Katwijk. Initiatiefnemer van de onlangs opgerichte stichting is Niek van Duijvenbode, die al vijf jaar ijvert voor de realisatie van een reformatorisch woon-zorgcentrum in Katwijk. Om te voorkomen dat geboren ”Kattikers” noodgedwongen het dorp uit moeten. De Lelie Zorggroep ondersteunt het idee en betrok Estea erbij. Het adviesbureau verrichtte in 2012 marktonderzoek. „De uitkomst was heel positief”, zegt Brand. „Vraag is er voldoende.”
Probleem werd het vinden van een locatie. „Een echte Katwijker wil in Katwijk aan Zee blijven”, verklaart Van Duijvenbode. „Dat is al helemaal dicht gebouwd.” De gesprekken met de burgerlijke gemeente verliepen aanvankelijk moeizaam. „Gelukkig lijkt er nu een locatie beschikbaar te komen. In 2018 hopen we te kunnen bouwen.”
In het complex moeten zo’n veertig appartementen van verschillende omvang komen, afgestemd op de doelgroep en de verwachte zorgvraag. Plus een zorgpost van Curadomi, onderdeel van de Lelie Zorggroep. „Het gebouw kan worden ondergebracht bij een bestaande corporatie of vastgoedbeheerder”, constateert Van den Brand. „Een andere optie is het stichten van een nieuwe entiteit. Eventueel in combinatie met crowdfunding onder toekomstige bewoners of andere geïnteresseerden binnen de achterban, zodat ze mede-eigenaar worden. Dat geeft heel veel betrokkenheid bij zo’n project.”
Van Duijvenbode blijft ondanks alle vertraging optimistisch gestemd. „Ik ken Katwijk en had vooraf al ingeschat dat het wel een jaar of zeven kon gaan duren. Het graan heeft de orkaan doorstaan door door te gaan. Zolang ik niet heb gehoord heb dat de bank van William Huntington failliet is, geven we de moed niet op.”
Recente (inter)kerkelijke initiatieven voor christelijke woon-zorgcentra
Mislukt: Apeldoorn, Krimpen aan den IJssel en Nunspeet.
In ontwikkeling: Barneveld (De Pastorij), Katwijk (De Morgenster), Kootwijkerbroek (Huize Rehoboth), Middelharnis (Zorghuys Flakkee), Staphorst (Stichting Wonen en Zorg), Utrecht (Stichting Wonen en Zorg Leidsche Rijn), Veenendaal (Lindewijck), Zwartebroek (Stichting Dwarsakker).
Geslaagd: Barneveld (’t Achterdorp), Ermelo (Anewende), Geldermalsen (Huize Blaak), Putten (De Samaritaan), Urk (Het Top), Wekerom (Wicherumloo).
