Dat stelt een groep medisch specialisten die woensdag en donderdag tijdens een conferentie in het Stedelijk Museum heeft geprobeerd tot overeenstemming te komen over Van Goghs toestand in de laatste jaren van zijn leven.

Over één ding zijn de specialisten het in elk geval eens, volgens medisch filosoof Arko Oderwald, en dat is dat Van Gogh op 23 december 1888 –de dag waarop hij zijn linkeroor afsneed– een psychose had. „Als we over zijn ziekte praten, moeten we het hebben over vóór die dag en na die dag”, aldus Oderwald.

Al decennialang is er discussie over wat er in de laatste jaren van zijn leven precies aan de hand was met Vincent van Gogh. Was hij vergiftigd? Verslaafd aan alcohol? Schizofreen? Het Van Gogh Museum wijdde er een tentoonstelling aan (”De waanzin nabij”), die nog tot eind deze maand is te zien. Ter gelegenheid daarvan vond deze week ook een congres plaats in Amsterdam over de ziekte van Van Gogh.

Specialisten uit diverse hoeken van de medische wereld namen met elkaar verschillende diagnoses door. Daarbij is telkens gekeken hoe aannemelijk een diagnose medisch gezien is, en daarnaast welke ondersteunende feiten er zijn.

Wat de periode vóór 23 december 1888 betreft, is het onwaarschijnlijk dat Van Gogh aan syfilis of epilepsie leed, vat Oderwald de bevindingen van de specialisten samen. Ook achten ze het niet waarschijnlijk dat hij vergiftigd is door de gasverlichting in zijn huis, een theorie die vorig jaar veel aandacht kreeg. Want, zo stelde een specialist: waarom werd zijn huisgenoot Paul Gauguin dan niet ook in het ziekenhuis opgenomen, samen met veel anderen die gasverlichting hadden?

Wel achten ze het waarschijnlijk dat Van Gogh overvloedig alcohol dronk (dat schreef hij ook zelf) en slecht at.

Kan hij ook bipolair zijn geweest, of een persoonlijkheidsstoornis hebben gehad?

Het zou kunnen, Van Gogh had stemmingswisselingen en kende depressieve perioden. Ook had hij hechtings- en relationele problemen. Maar er is te weinig bewijs om van een ziekte te spreken, menen de specialisten.

Wat leidde dan uiteindelijk tot de psychose waarin hij zijn oor afsneed? Alcohol, te weinig slaap, stress en de ruzie met Gauguin, een cocktail van een aantal oorzaken dus.

Ook is het volgens Oderwald zeker dat Van Gogh na die dag vaker psychoses heeft gehad. „Daartussen heeft hij heldere perioden gekend. Maar ook dan was hij nog heel angstig. Hij beschouwde zichzelf als ziek en was tijdens goede perioden bang om opnieuw in te storten. Die somberheid is wellicht ook in zijn werk van deze tijd terug te zien.”