Zo’n 70.000 mensen hebben zich op deze donderdag verzameld rond het podium bij de beroemde Brandenburger Tor, waar Obama in gesprek gaat met de Duitse bondskanselier Angela Merkel en dr. Heinrich Bedford-Strohm, raadsvoorzitter van de Evangelische Kerk in Duitsland (EKD). Heel wat, maar veel minder dan de 200.000 enthousiaste bewonderaars die Obama in 2008, toen nog presidentskandidaat, toejuichten. „Yes, we can!”

Ook Obama zelf lijkt het vurige van destijds wat te zijn kwijtgeraakt. „Obama is van de frisse presidentskandidaat de „elder statesmen” geworden”, constateert de Frankfurter Allgemeine na afloop. „Hij zat naast bondskanselier Angela Merkel op het podium als een mens die niet meer beslissen kan over de gebeurtenissen in de wereld en in plaats daarvan in reflectie, ja ook zelfreflectie, verzonken schijnt te zijn.”

Eerbetoon

De 36e editie van de Duitse Evangelische Kirchentag is met tal van veiligheidsmaatregelen omgeven. Overal dranghekken, roadblocks, politiebusjes. De aanslag met een vrachtwagen bij de Gedächtniskirche in de stad, net voor Kerst, ligt nog vers in het geheugen. Deze week kwam Manchester daar nog bij. Voor het gebouw van de Britse ambassade, vlakbij de Brandenburger Tor, liggen bloemen en staan kaarsjes – sober eerbetoon.

De Kirchentag staat dit jaar in het teken van 500 jaar Reformatie. Maar daarover gaat het in het gesprek tussen Obama en Merkel eigenlijk niet. En over Obama’s opvolger, Trump, gaat het al evenmin, althans: niet expliciet.

Wél aan de orde komt Merkels vluchtelingenbeleid. Haar omstreden „Wir schaffen das” lijkt plaats te hebben gemaakt voor een wat nuchterder benadering. De bondskanselier waarschuwt voor „valse hoop” voor vluchtelingen die niet in Duitsland mogen blijven. Zij dienen sneller naar hun eigen land terug te keren. „Ik weet dat ik mij daarmee niet geliefd maak, maar ik weet ook dat wij er echt op moeten letten dat wij hén helpen die werkelijk onze hulp nodig hebben”, aldus Merkel volgens de christelijke nieuwssite jesus.de. „En daarvan zijn er genoeg op de wereld.” Vanuit het publiek klinkt instemming, maar ook boegeroep.

Obama onderstreept haar betoog. Weliswaar verdient „een kind aan de andere kant van de grens net zo veel barmhartigheid als een kind aan onze kant van de grens, maar we zijn ook regeringsleider en hebben een verantwoordelijkheid tegenover de burgerinnen en burgers binnen onze grenzen.”

Zowel Obama als Merkel pleit voor een grotere inzet voor democratische waarden. „De wereldorde bevindt zich op een tweesprong”, waarschuwt Obama. „Zeer trots” is hij overigens op de door hem in gang gezette hervorming van de Amerikaanse gezondheidszorg. Met lede ogen ziet hij dan ook aan dat ”Obamacare” weer afgeschaft dreigt te worden.

Het thema religie komt ook ter sprake. Zo merkt Obama op dat zijn christelijke geloofsovertuiging hem weleens voor ethische dilemma’s plaatste, bijvoorbeeld als er burgerslachtoffers waren gevallen bij droneaanvallen door het Amerikaanse leger, of in debatten rond de opname van vluchtelingen.

AfD

Het Duitse vluchtelingenbeleid is een open zenuw, blijkt ook tijdens een debat in de –overvolle–Sophienkirche tijdens de Kirchentag. Centraal staat de vraag of christenen lid kunnen zijn van de rechtsnationalistische partij AfD. Wat Anette Schultner van de vereniging ”Christenen in de Afd” betreft wel. „Ook in de Bijbel was het ondenkbaar dat een vreemdeling in een land komt en daar precies dezelfde rechten opeist als de mensen die daar wonen.” Tijdens het debat, waaraan ook bisschop Markus Dröge van de Evangelische Kerk Berlijn-Brandenburg deelneemt, gaat het er af en toe heftig aan toe.

36e Duitse Evangelische Kirchentag

De Duitse Evangelische Kirchentag is een begrip. Het tweejaarlijkse protestantse evenement, dat vele tienduizenden bezoekers trekt, had in 1949 voor de eerste keer plaats. Steeds is een andere stad gastheer.

Voor de 36e editie, die in het teken staat van 500 jaar Reformatie, zijn twee steden uitgekozen. Woensdagavond ging de ”Kerkendag”, met als motto ”Du siehst mich” (naar Genesis 16:13), in Berlijn van start met een dienst op de Platz der Republiek. Zondag heeft in Lutherstad Wittenberg een afsluitende ”Festgottesdienst” in de open lucht plaats – waarvoor het aantal aanmeldingen tot dusver overigens tegenvalt.

Behoudende Duitse protestanten staan vanouds gereserveerd ten opzichte van de Kirchentag, met name vanwege het „linkse” karakter. Daar staat tegenover dat de Duitse media de Kirchentag ‘zien’. Zo plaatste de Frankfurter Allgemeine het oecumenische evenement woensdag als positief voorbeeld tegenover de terreur van Islamitische Staat. „Als IS meent een „soldaat” te moeten bejubelen die kinderen in de lucht laat ontploffen, dan staat haar meer tegen dan een welvaartsmaatschappij. Een vaste burcht is onze God.”