Dat stelde prof. dr. K. Zwanepol vrijdagmiddag bij zijn afscheid als hoogleraar lutherana aan de Protestantse Theologische Universiteit (PThU) in Utrecht.Prof. Zwanepol voerde een pleidooi voor het gebruik van Luthers Kleine Catechismus in het geloofsonderricht. De Protestantse Kerk in Nederland zou daarmee uiting kunnen geven aan haar „verbondenheid met de lutherse traditie.”

Die traditie, aldus de hoogleraar, moet open oecumenisch zijn. „De niet-totalitaire wijze waarop in het lutheranisme de Reformatie is doorgevoerd, werpt zijn vruchten af, als je bedenkt welke opening daarmee aan anderen wordt geboden en met hoe weinig je dan toe kunt om aan die oecumene een basis te geven. Om die reden verdient de hele discussie tussen rooms-katholieken en luthersen over de rechtvaardigingsleer nog een herkansing, vind ik.”

Catechismus
Zwanepol benadrukte het theologische belang van de Kleine Catechismus. Die bevat vijf hoofdbestanddelen: over de Tien Geboden, de Apostolische Geloofsbelijdenis, het Onze Vader en de sacramenten (doop en avondmaal). De vroegste edities van de volledige tekst van de Kleine Catechismus waren bestemd voor onderwijs aan kinderen en eenvoudigen (analfabeten), maar vooral voor de huisvaders om hun gezin de kernstukken van het christelijk geloof bij te brengen.

In lutherse gemeenten is de catechismuspreek inmiddels verdwenen, constateert de hoogleraar. „Sinds de jaren zestig wordt Luthers Kleine Catechismus in het godsdienstonderwijs meer en meer verdrongen door modern studiemateriaal dat zich baseert op de Bijbel of dat aansluiting zoekt bij de ervaringswereld van jongeren.”

Darwinisme
Hanteerde Luther in zijn catechismus bewust de volgorde gebod-geloof-gebed? Prof. Zwanepol: „Hoewel het niet waarschijnlijk is dat Luther zijn volgorde willekeurig heeft gekozen, betekent dat nog niet dat Luther daarmee ook blind het schema Wet-Evangelie zou volgen, als zou hij een soort religieus darwinisme aanhangen waarbij je je eerst door de fase van de Wet heen moet worstelen om aan het Evangelie toe te komen.”

Luther wilde de mens helemaal niet slecht maken, aldus de hoogleraar. „Evenmin wilde hij mensen een vrome passiviteit aanpraten. Integendeel, het gaat hem erom de mens uit de gekromde houding waarin deze over zichzelf gebogen staat, los te maken en op te richten voor God en toe te buigen naar de ander.”

Volgens prof. Zwanepol is er in de Kleine Catechismus sprake van een cirkelvorm van vijf hoofdstukken, waarvan de richting wordt bepaald door de omslag van een verborgen God naar de Zich openbarende God. „De Protestantse Kerk in Nederland, die zich Luthers catechismus eigen heeft gemaakt, heeft daarmee een nieuwe variëteit aan haar confessionele en catechetische bagage toegevoegd.”