Zijn eerste ontmoeting met Chorev maakte op Filip Uijl een onuitwisbare indruk. „Hij was een man die in de gevangenis had gezeten, daar hing een bepaalde sfeer omheen”, vertelt de woordvoerder van Friedensstimme en zoon van oprichter Rien Uijl. Als 8-jarig kind stond hij zijn bed af aan de baptistenpredikant toen deze in 1991 een bezoek bracht aan Nederland en in huize Uijl logeerde.

„Ik verstopte mij op mijn kamer achter een kachel om hem eens goed te bekijken. Maar wat ik niet wist, was dat hij naar het vertrek kwam om te bidden. Toen hij op zijn knieën ging zitten, raakte mij dat diep. Voor mijn gevoel duurde het uren, al zal dat niet zo zijn geweest.”

De nabije omgang met God was typerend voor zijn leven, zegt de woordvoerder van Friedensstimme. „Hij wilde ook in Nederland met zijn Meester spreken en knielde neer, ondanks zijn zwakke knieën. Later heb ik hem nog verschillende keren ontmoet, en altijd proefde je maar een ding: die man leeft voor God.”

Uijl doet zijn verhaal in het kantoor van Friedensstimme. Uit de vele ladekasten die de werkkamer rijk is, weet hij al snel een flinke stapel foto’s van de baptisten in Rusland tevoorschijn te halen. „Dit is de geheime broedervergadering van de baptisten”, wijst hij een foto aan. Uit onvrede over de communistische overheidsinvloeden in de geregistreerde baptistenkerken is een groep mannen bij elkaar om zich te organiseren in eigen gemeenten. Aan de muur prijkt een doek waar met rode letters in het Russisch de naam Jezus op staat.

Een van de belangrijkste mannen binnen deze beweging van niet-geregistreerde baptisten was Michaïl Chorev (1931-2012). Hij reisde als evangelist het hele land door om mensen aan te moedigen vrijmoedig rond Gods Woord samen te komen en bereid te zijn daarvoor offers te brengen.

Dat had wel zijn prijs: jarenlange gevangenisstraffen en als hij vrij was, maanden van huis in dienst van zijn Meester. Maar voor hem was geen prijs te hoog. Onder die titel heeft Friedensstimme een boek uitgebracht over het leven van Chorev.

Hoe uniek is het verhaal van Chorev?

„Toen ik het vertaalde boek –oorspronkelijk in het Engels geschreven– over Chorev onder ogen kreeg, was mijn eerste gedachte: weer zo’n boek. Kort daarvoor hadden we een vergelijkbaar werk uitgegeven. Als je maar wilt zoeken, kun je veel van soortgelijke verhalen vinden.

Toch is dit een uniek boek. In de ontmoeting met deze man proef je grote levensernst en kinderlijke omgang met God. Samen met een leven van vreugde in God. In onze traditie is vreugde maar iets van korte duur, iets dat af en toe beleefd wordt. Maar in dit verhaal merk je: dit is beproefd, maar wel met vreugde. Het kruis van de Heere Jezus had de grootste betekenis in zijn leven.”

In het boek gaat het ook over het geloofsleven van Chorevs ouders. Welke invloed hebben zij op hem gehad?

„Ondanks dat zijn vader al op z’n zevende jaar werd opgepakt door de KGB, heeft hij een ontzettend grote rol gespeeld in de gewetensvorming van Chorev. Zonde was concreet, tegenover andere mensen en tegenover God. Dat besef is ook groot onder Russische christenen en is een van de redenen dat gemeenten daar nu groeien.

Ook zijn moeder heeft grote invloed gehad. In haar opvoeding heeft Chorev het belang van huisgodsdienst meegekregen. Toen het gezin na de dood van vader na lang omzwerven ergens onderdak kon krijgen, weigerde moeder dat. Ze zou dan worden gescheiden van Chorev en kon dan onmogelijk als gezin gezamenlijk bidden. Dat heeft zijn houding tegenover jonge mensen sterk beïnvloed. Hij was sterk bewogen met de jeugd.

Zo vroeg hij aan mij toen ik, jaren na zijn vrijlating in 1986, een bezoek aan zijn ouderlijk huis in Sint-Petersburg bracht: „Heb je een favoriete Bijbeltekst?” Ik zei: „De hele Bijbel is mooi.” Maar Chorev had mij door en zei op een hele vriendelijke manier: „Filip, ik denk dat jij de Bijbel niet liefhebt. Als je geen lievelingswoord hebt, heb je Gods Woord dan wel lief?” Dat ben ik nooit vergeten en is een van de diepe indrukken in mijn leven geweest die mede de aanzet waren om de Heere te zoeken.”

Hoe was het voor Chorev om op te groeien in de Sovjet-Unie?

„Het was een tijd van revolutie en oorlog. Christenen leden onder verschillende golven van vervolging. De jaren 20 tot 40 zijn een vreselijke tijd geweest. Iedereen die in de ogen van de communisten een bedreiging vormde, moest dwangarbeid verrichten of werd doodgeschoten. Chorevs vader is in deze tijd omgebracht.

Ik ben met Chorevs zoon Benjamin op de begraafplaats –een massagraf– geweest waar mogelijk zijn grootvader ligt. Toentertijd zijn miljoenen mensen omgekomen, en op zo’n moment proef je iets van de waarde van een leven in die tijd.

Vanaf de jaren 60 verdwenen mensen voornamelijk in een gevangenis of strafkamp. Daar kon je ook sterven aan martelingen of ontberingen, maar de kogel kreeg je niet meer zo snel. Het is in deze tijd dat Chorev heeft vastgezeten.”

Vanuit de gevangenis schreef Chorev verschillende brieven naar zijn drie zonen. Kunt u iets over de inhoud daarvan zeggen?

„Hij wijst er zijn kinderen op om eerlijk en bang te zijn voor zonden, maar ook dat de Heere goed is. God vindt de zonde verschrikkelijk, maar Hij zoekt ook verloren mensen op.

Daarnaast beschrijft hij gevangenistaferelen en geeft hij zaken door uit zijn eigen opvoeding. Hij wil zijn jongens de ernst van het leven bijbrengen.

Ook schrijft hij, vanuit de gevangenis, hoe goed het is om met de Heere te leven. Zijn tijd in de cel heeft grote indruk gemaakt op de kinderen. Zo bediende Chorev, hij was predikant, in de gevangenis het heilig avondmaal als zijn vrouw Vera op bezoek kwam. Zij nam brood en wijn mee. Zoon Benjamin noemde die ogenblikken een van de eerste zetten richting de Heere God.”

Hoe belangrijk was zijn vrouw voor hem?

„Ook Vera heeft de kinderen bij de hand genomen om hen bij de Heere te brengen. Hun huwelijk is daarin een eenheid geweest, maar ze heeft daar wel grotendeels alleen voor gestaan. Benjamin roemt zijn moeder hoe ze zichzelf wegcijferde, haar man eerde en hem afstond aan de Evangeliedienst. Chorev deed veel werk in het geheim en was vaak maanden van huis. Soms was hij slechts een paar dagen thuis en dan vertrok hij weer. Vera heeft haar man eigenlijk weggegeven aan de Heere.”

Heeft Chorev na zijn vrijlating nog wat kunnen betekenen voor de kerk in Rusland?

„In de jaren 90 ontstond er in Rusland een ongekende vrijheid voor het Evangelie. Chorev is een heel belangrijke katalysator geweest in de Woordverkondiging die volgde. Hij had een ijver voor het Evangelie, tot het laatste toe.

Er is toen veel geëvangeliseerd onder zigeuners, op wie juist werd neergekeken. Er is nog altijd sprake van massale bekeringen en er zijn zelfs gemeentes ontstaan. Dit jaar zijn er 300 zigeuners gedoopt, een navrucht van het werk van Chorev.

Zo ligt op de Russische gemeenten een erfenis van godsmannen als Chorev, die hun kinderen zijn voorgegaan. Nu trekken die kinderen naar onherbergzame oorden waarvan wij zouden zeggen: daar valt geen eer te behalen. Evangelisten vestigen zich daar, met hun kinderen, omdat ze bewogen zijn met zielen. Chorev is overleden, maar zijn getuigenis en werk daar gaan door.”

„Bid en u zal gegeven worden”

Aäron dacht even na. „Want een ieder die bidt, die ontvangt. Is dat echt zo?” Ik knikte, „ja.” Hij lachte. „Dan zal ik je zeggen wat je vragen moet. Vraag jouw God of hij me een paar appels wil geven. (…) Hij keek mij scherp en uitdagend aan. Ik dacht na over zijn verzoek. „Nou, vraag je het of niet?”, drong hij aan. „Je hebt net gelezen dat God je zal verhoren als je ergens om bidt. Je vertelde me alles over je arrestatie en dat je niet bidt om naar huis te mogen. Dan kan je op zijn minst wel om een paar appels vragen.” Spotte hij met mij? Of spotte hij met mijn God? „Goed”, stemde ik toe, „ik zal er om vragen.” „Bid hardop”, commandeerde hij, „ik wil het horen, als je jouw God om appels vraagt.”

Ik knielde op de grond naast mijn bed. (…) „U hoort ieder gebed van degenen die U oprecht zoeken. (…) U hebt de wens van Aäron, een nakomeling van Abraham, gehoord. Ik weet dat alles mogelijk is voor U. (…)”

Twee weken later ging onze celdeur open en een bewaker liet een man naar binnen. Tot Aärons en mijn verbazing zette hij een krat met appels op de brits. (…) „Appels!” stootte Aäron uit. (…) Mijn hart bonkte van vreugde. Van binnen jubelde ik: „Dank U, Heere! Uw naam is Wonderlijk. U hebt mijn gebed verhoord. Nu weet deze man dat U God bent en het gebed hoort van Uw kinderen.”

(Uit: ”Geen prijs te hoog”)

Lees ook

In memoriam: Michaïl Chorev (1931-2012)