Marktcijfers over het aantal boeken dat is uitgegeven in eigen beheer bestaan er vrijwel niet in Nederland. Maar wie rondkijkt op internet ziet dat er inmiddels tientallen online-uitgeverijen met namen zoals Boekscout, Pumbo, Brave New Books en Mijnbestseller vechten om de aandacht.

Nagenoeg allemaal werken ze volgens het principe ”printing-on-demand”, ook wel ”boek op verzoek” genoemd. Dit betekent dat het boek pas wordt gedrukt (eigenlijk: geprint) als er een koper voor is. Alle platforms hebben gelikte websites en mooie oneliners. Maar werkt dat ook, een boek in eigen beheer uitgeven? Kun je als schrijver daarmee succes hebben? Vijf betrokkenen aan het woord.

De auteur: Prettig om alles in eigen hand te hebben

Schrijver en theoloog-filosoof Koert Koster (43) uit Hazerswoude-Rijndijk heeft inmiddels 23 publicaties op zijn naam staan die hij in eigen beheer uitgaf. Het begon met een gedichtenbundel in 2012 ter nagedachtenis van zijn overleden moeder. „Omdat ik wilde dat deze snel na de dood van mijn moeder zou verschijnen, was een selfpublishingplatform de oplossing.”

Na een paar publicaties in eigen beheer besloot hij om met een manuscript naar een uitgever te gaan. „Ik klopte aan bij een bekende christelijke uitgeverij, maar zonder succes. Een medewerker gaf aan dat ze geen nieuwe schrijvers aannam. Zonder mijn manuscript zelfs te lezen.”

Bij het digitale uitgeefplatform mijnbeststeller.nl maakt hij zijn boeken op met behulp van een stappenplan. Hij ontwerpt zelf de omslag. „Het is heel prettig om alles in eigen hand te hebben. Lastig vind ik het dat al het contact via e-mail verloopt. Er is geen mogelijkheid om iemand persoonlijk te spreken als het misgaat.”

Inmiddels heeft Koster een aantal gedichtenbundels, Bijbelstudieboeken over de brieven van Paulus en de Psalmen en Bijbels-thematische boeken over onderwerpen zoals rouw, vreugde, angst en de vluchtelingencrisis gepubliceerd.

Zodra een boek is afgerond, verschijnt het in de webshop van mijnbestseller. Het manuscript wordt ‘gedrukt’ zodra er een koper voor is. „Op deze manier hoef ik nooit een voorraad boeken in huis te hebben. En het is nog milieuvriendelijk ook.”

Voor de pr van zijn boeken zorgt de auteur zelf. Hij plaatst vrijwel elke dag een tekst op zijn Facebookpagina. Bij een nieuwe publicatie stuurt hij een recensieexemplaar naar christelijke media, zoals het Reformatorisch Dagblad, het Nederlands Dagblad en de Evangelische Omroep.

Vorig jaar verkocht Koster zo’n 150 boeken. Hij ervaart dat er in de christelijke boekenwereld veel vooroordelen bestaan over in eigen beheer uitgegeven boeken. „Men gaat er gelijk van uit dat de kwaliteit onder de maat is. Dat verwijt lijkt mij niet terecht. Vanuit mijn omgeving krijg ik altijd te horen dat mijn schrijfstijl mooi en begrijpelijk is.”

De schrijfcoach: Eigen uitgave gaat vaak ten koste van kwaliteit

Beppie de Rooy begon in 2016 samen met Arie Kok met het geven van masterclasses literair schrijven. De Rooy is schrijfcoach en uitgever bij Boekencentrum. Kok is romanauteur en voorzitter van Christelijk Literair Overleg (CLO). Sinds kort heeft hij een eigen uitgeverij: Bint.

Doel van het initiatief is het stimuleren en ontwikkelen van literair talent, vertelt De Rooy (49). „In mijn werk als uitgever ontbreekt het mij vaak aan tijd om te investeren in de persoonlijke begeleiding van beginnende auteurs. Bij de masterclasses kan ik lesgeven zonder de gedachte of iets publicabel is of niet. De cursus zie ik als een vrijplaats voor schrijfexperimenten.”

Bij de masterclasses melden voornamelijk „de ambitieuzen” zich aan, zegt De Rooy. „Mensen die er niet van dromen om schrijver te worden, maar die graag een goed boek willen schrijven. Literatuur. Daar zit een belangrijk verschil.”

Tijdens een cursus behandelen deelnemers in vijf bijeenkomsten theorie, lezen ze literatuur, oefenen ze met schrijven en geven elkaar feedback. „Het zijn momenten waarop je met gelijkgestemden bent. Met mensen die begrijpen dat kunst ertoe doet. Dat werkt samenbindend en stimulerend.”

Het uitgeven van een boek in eigen beheer is bij onze cursisten niet aan de orde, zegt De Rooy. „Deelnemers volgen de cursus omdat ze hun boek het liefst uit willen geven bij een literaire uitgeverij. Daar zijn bepaalde eisen aan verbonden, waarvan ze zich zeer bewust zijn.”

De Rooy zal haar cursisten niet gauw aanraden om hun boek in eigen beheer uit te geven. „Er zijn schrijvers die enthousiaste reacties van familie en vrienden ontvangen en vervolgens denken dat hun boek geschikt is voor uitgave. De kwaliteit van hun boek voldoet echter vaak bij lange na niet aan de eisen die gerenommeerde uitgeverijen stellen aan hun manuscripten.”

Voor de masterclasses bestaat volgens De Rooy veel belangstelling. „We geven komend voorjaar voor de derde keer een cursus en ook nu was hij binnen een mum van tijd volgeboekt. We hanteren momenteel zelfs een wachtlijst.”

De adviseur: Een goed boek kost geld en tijd

Wie overweegt zijn eigen boek uit te geven, moet bereid zijn daar veel tijd en energie in te steken. Dat adviseert Janne IJmker (55), schrijfster van onder andere de romans ”Achtendertig nachten” en ”Afscheid van een engel”. Haar boek ”Kanaleneilandjes” verscheen in 2014 niet (zoals haar vorige boeken) bij uitgeverij Mozaïek, maar publiceerde ze in eigen beheer.

Dat besluit kwam onder andere voort uit „het feit dat de auteur als werkgever bij de meeste uitgeverijen aan het einde van de lijn staat”, zegt IJmker. „Hij ontvangt slechts 10 procent royalty’s per verkocht boek. Bovendien hebben de meeste schrijvers weinig inspraak bij het ontwerp van de omslag, opmaak en promotie van hun boek. Dat vond ik moeilijk te verteren.”

IJmker kocht redactionele begeleiding in bij Elizabeth Kooman, die ook haar vorige boek had geredigeerd. Haar man vond via een kennis een vormgever. De omslag van het boek ontwierp ze zelf. „Het was fijn om de regie in eigen hand te hebben.”

Lastiger bleek het om het boek in de markt te zetten. „Boekhandelaren kochten minder exemplaren in, omdat ze wantrouwend stonden tegenover het concept eigen beheer. Ze hebben schijnbaar meer vertrouwen in uitgeverijen, omdat ze daarvan weten welke kwaliteit ze kunnen verwachten.”

Gevolg was dat de verkoopcijfers van ”Kanaleneilandjes” teleurstellend waren, al kwam IJmker uit de kosten. „Aan de recensies lag het niet, die waren lovend. Maar als boekhandels het boek niet inkopen, is het weinig zichtbaar voor potentiële kopers.”

Om haar ervaringen te delen, richtte IJmker destijds HanZ op, een onafhankelijke platform voor het schrijven en publiceren van boeken in eigen beheer. Via HanZ kunnen schrijvers schrijfbegeleiding, redactionele ondersteuning, vormgeving en hulp bij de uitgave inkopen.

Een boek uitgeven in eigen beheer vraagt om een flinke investering qua tijd en geld, stelt IJmker. „Als een auteur echter gelooft in zijn product, verdient zich dat later terug. De royalty’s per boek vallen hoger uit dan bij een uitgeverij.”

Momenteel zoekt IJmker iemand die het platform wil overnemen. „Het kost mij te veel tijd en energie om HanZ van de grond te laten komen. Dat gaat ten koste van mijn schrijfwerk. Het zou mooi zijn als een bevlogen persoon met hart voor boeken en auteurs HanZ kan uitbouwen tot een vernieuwende uitgeverij.”

Het zelfuitgeefplatform: Geen concurrent van uitgeverij

Iedereen de mogelijkheid bieden om zijn of haar verhaal aan de wereld te vertellen. Dat is de missie van Brave New Books. Dit ”selfpublishingplatform” ontstond in 2013 als een samenwerking van bol.com met mijnbestseller.nl en Singel Uitgeverijen.

Uit onderzoek blijkt dat 1 miljoen Nederlanders ervan dromen om hun eigen boek te schrijven en uit te geven, vertelt Michelle Bot (30) van Brave New Books. „Slechts een klein percentage daarvan komt binnen bij een uitgeverij. De meeste manuscripten blijven dus op de plank liggen.”

Op de website van Brave New Books kunnen gebruikers gratis een account aanmaken. Ze doorlopen een stappenplan om hun boek vorm te geven, te publiceren en aan te bieden als e-book of als paperback of hardcover. Dit kan op de website bol.com, maar ook via fysieke boekhandels. Het manuscript wordt pas gedrukt als er een koper is (printing on demand).

De doelgroep die gebruikmaakt van Brave New Books, is heel divers, zegt Bot. „Van een jongere van 17 die een roman schrijft tot een oudere die zijn levensverhaal aan het nageslacht wil doorgeven. Verder zijn er mensen die hun kennis op een specifiek gebied graag willen delen.”

Via Brave New Books zijn vorig jaar zo’n 2000 boeken gepubliceerd. Het platform ziet een duidelijke stijging van het aantal uitgaven. „Selfpublishing wordt steeds goedkoper en aantrekkelijker. We kunnen tegenwoordig ook hardcovers drukken.”

Als concurrent van bestaande uitgeverijen ziet Brave New Books zichzelf niet, zegt Bot. „Beide bedrijfssoorten kunnen prima naast elkaar bestaan. Bestsellerauteurs zitten vaak al jaren bij een specifieke uitgeverij. Die zullen niet in groten getale overstappen op uitgeven in eigen beheer.”

Het beeld dat boeken die in eigen beheer worden uitgegeven slechter van kwaliteit zouden zijn, klopt volgens Bot niet altijd. „Veel manuscripten die via ons worden uitgegeven, zijn afgewezen bij een traditionele uitgeverij. Dat ligt soms aan de kwaliteit, maar vaker is het onderwerp te marginaal en kan het kostentechnisch niet uit.”

De boekhandelaar: Inkoop eigen uitgaven lastig

Boeken inkopen die in eigen beheer zijn uitgegeven, doet christelijke webshop kameel.nl uit Putten weinig, zegt webmanager Fokko Everts (33). „Onze groothandels Christelijke Boeken Centrale ’t Gulden Boek (CBC) en Centraal Boekhuis (CB) bieden deze boeken niet aan.”

Selfpublishingplatforms zijn er volgens Everts meestal niet voor ingericht om aan boekhandelaren te leveren. „De beperkte marges en de hoge verzendkosten die wij moeten betalen, maken het voor ons lastig om te verdienen aan de verkoop van dit soort boeken.”

Op verzoek van klanten levert kameel.nl wel eens een selfpublishingboek, maar dat is een uitzondering. „Zie het als een service. We hebben boeken die in eigen beheer zijn uitgegeven niet standaard in ons assortiment.”

Kameel.nl onderhandelt momenteel met een ontwikkelaar over het opzetten van een zelfuitgeefplatform. „Auteurs kunnen dan via ons titels in eigen beheer uitgeven. Dit kan interessant zijn voor bijvoorbeeld kerkenraden die een naslagwerk in een kleine opgave willen laten drukken, maar ook voor particulieren.”

Via het nieuwe platform hoopt kameel.nl in de toekomst veel buitenlandse boeken aan te bieden via het printing-on-demandprincipe. „Deze titels worden pas geprint als een klant het boek bestelt.”

Alle artikelen uit het thema "Boekenmarkt in beweging" vindt u hier.